Artriti psoriatik është sëmundje inflamatore reumatizmale që shoqërohet me psoriazë. Bën pjesë si entitet i veçantë në grupin e artropative inflamatore seronegative
Dr. Avni Kryeziu, mr.sci
internist-reumatolog
tel. 044 317 322
Më parë konsiderohej si një entitet i Artritit reumatoid por u veçua nga ai pasi pacientët me Artrit Psoriatik në serumin e tyre nuk kishin prezencë të faktorit reumatoid. Në përgjithësi ecuria e sëmundjes nuk është e keqe por në disa raste të rralla mund të shoqërohet me dëmtime serioze të nyjeve.
Tek pacientët me psoriazë, artritet paraqiten në rreth 7 deri 42 % të rasteve. Më shpesh sëmundja shfaqet në moshën 30-55 vjeçare por mund të shfaqet edhe tek fëmijët. Prek njëlloj meshkujt dhe femrat.
Shkaku i sëmundjes (Etiologjia)
Etiologjia e saktë e artritit psoriatik është ende e paqartë. Mendohet se në fillimin dhe vazhdimin e procesit inflamatorë luajnë rol faktorët gjenetik, mjedisorë dhe imunologjikë. Sëmundja haset më shpesh në të afërmit e pacientëve të sëmurë me AP se sa në popullatën e zakonshme.
Në studimet e bëra tek binjakët është vërejtur se sëmundja haset më shpesh tek ata monozigotë. Tek pacientët me psoriazë është gjetur prezenca e antigjeneve indore si HLA-B13, B16, B17, B27, B37, B38, CW6, DR4, DR7. Por vetëm prezenca e HLA-B7 dhe B27 identifikon pacientët që janë të predispozuar për artrite.
Natyra inflamatore e AP karakterizohet nga hiperplazia e membranës sinoviale dhe nga infiltrimi me mononuklearë që ngjasojnë me alterimet histopatologjike tek AR. Prania e citokinave si TNF- afla, inerleukina 1B, interleukina 10 tek AP është më e lartë se në pacientët me AR gjë që flet që këto dy patologji mund të kenë mekanizma të ndryshëm patogjenetik. Ka shumë raste të shoqërimit të AP me infeksionin HIV.
Infeksionet virale dhe bakteriale ndikojnë dukshëm në përkeqësimin e psoriazës dhe AP andaj kjo gjë flet për rolin e tyre në patogjenezën e kësaj sëmundje.
Pasqyra klinike
Artriti psoriatik është sëmundje sistemike inflamatore e indit lidhorë që shpërfaqet me prekje nyjore dhe jashtë nyjore. Në të shumtën e rasteve sëmundja ka fillim gradual por mund të fillojë edhe në mënyrë akute, të vrullshme.
Kliniksht sëmundja paraqitet në 5 forma:
⦁ Artriti i artikulacioneve interfalangeale distale (DIP),
⦁ Forma poliartikulare simetrike, që prek shumë nyje,
⦁ Oligoartriti asimetrik,
⦁ Spondiloartropatia,
⦁ Artriti destruktiv,
Këto forma klinike nuk janë të përhershme por në 60% të rasteve mund të fillojnë në një formë dhe të kalojnë në një formë tjetër gjatë ecurisë së mëtejme. Artritet janë me natyrë inflamatore që karakterizohen me shenja të inflamacionit si dhimbje, ënjtje, skuqje, temperaturë lokale dhe rënie të funksionit. Në palpim janë më pak të ndjeshëm se në artritin reumatoid dhe kanë shpërndarje asimetrike.
Spondiloartropatia ndeshet në rreth 20-40% të rasteve, por shumë rrallë haset në fillim të sëmundjes. Më shumë prek meshkujt dhe zakonisht prek sakroiliaket në mënyrë unilaterale dhe kolonën vertebrale. Më shumë preken nyjet periferike e më pak shtylla kurrizore. Sëmundja është më agresive tek meshkujt se sa tek femrat.
Shenja tjera të Artritit psoriatik janë: Dactilitis, Tenosinovitis, Entesitis.
– Dactiliti ndodh në 30% të rasteve që përfshinë të gjitha nyjet e gishtit (DIP, PIP, MCP).
– Në 90% të rasteve me AP, përfshihen thonjtë të cilët gropëzohen, bëhen me kresta gjatësore dhe lizohen.
– Dëmtimi i syve si konjuktiviti dhe iriti hasen në 7-33% .
– Insuficienca e aortës ndeshet në 4% të rasteve me AP.
Diagnoza
Diagnoza bëhet në bazë të anamnezës, ekzaminimit objektiv dhe të dhënave laboratorike e radiologjike.
Ekzaminimet laboratorike
Nuk ka teste laboratorike që janë specifike për këtë sëmundje. Sedimenti i eritrociteve është i lartë në 40-60% të rasteve, më shumë në ata me formën poliartikulare të sëmundjes. FR mund të jetë pozitiv në 5-16% të rasteve por me titër të ulët. ANA pozitiv ndeshet në 2-16% të rasteve.
Mund të haset hipergamaglobulinemi, rritje e IgA dhe rritje e aktivitetit të komplementit. Në disa raste me forma monoartikulare, mund të ndeshet rritje e Acidit urik në serum gjë që mund të gabohet diagnoza.
Ekzaminimet radiologjike
Shenja tipike radiologjike janë shpërndarja asimetrike e dëmtimeve në nyje, dëmtim i nyjes DIP, sakroiliit asimetrik, spondilit dhe resorbim i falangeve distale. Shenjë tipike radiologjike në artikulacionet periferike është pamja si “pena në kuti” ku vihet re lizë e fundit distal të falangut proksimal dhe rimodelim i fundit proksimal të falangut distal.
Në disa raste kemi edhe akrolizë në falangut distal të gishtit të madh. Mund të përfshihen edhe artikulacionet temporomandibulare, sternoklavikulare, manubriosternale, por këto mund të detektohen vetëm me CT ose MRI. Në kolonën vërtebrale mund të shihen sindesmofite marginale dhe paramarginale, asimetrike dhe segmentare.
Mjekimi
Qëllimi i mjekimit është kontrollimi i procesit inlfamatorë, megjithatë mjekimi i AP është mjaft kompleks pasi në të njëjtën kohë duhet mjekuar disa forma fenotipike të sëmundjes si ndryshimet lëkurore, ndryshimet në nyjet periferike si daktilitet, entezitet dhe ndryshimet në kolonën vertebrale te format aksiale.
Anti inflamatorët Jo steroid (AIJS) kanë rol të padiskutueshëm në mjekimin e procesit inflamatorë dhe zgjedhaje barit bëhet në bazë të preferencës së mjekut, tolerancës së pacientit si dhe efektit të barit.
Mjekimi lokal i ndryshimeve lëkurore, poashtu është mjaft i rëndësishëm dhe për këtë qëllim nevojitet bashkëpunim me specialistin përkatës (Dermatologun).
Glukokortikoidet mund të përdoren në formë lokale, ordinim intraartikular tek format oligo dhe monoartikulare, por edhe në mënyrë sistemike tek format rezistente ku përdorimi i AIJS nuk është i efektshëm.
Tek format rezistente, përdorën barnat që e modifikojnë sëmundjen (DMARDs) si MTX, Sulfasalazina, Leflunomide, Acitretina, si dhe imunospresorët si Ciklosporina.
Si në të gjitha sëmundjet tjera autoimune të indit lidhorë, edhe te AP kohët e fundit po përdoren substancat biologjike.
Inhibitorët e TNF si Etanercet, Infliximab, Golimumab dhe Adalimumab kanë efekt të mirë në format periferike por edhe tek ato qendrore. Është provuar se pas përdorimit të tyre, është përmirësuar kualiteti i jetës dhe është parandaluar progresioni i ndryshimeve radiologjike në nyje.
Alefacept është bari imunosupresiv i krijuar me ingjiniering gjenetik. Përdoret tek format e moderuara dhe të rënda të sëmundjes
Alefacept + MTX si terapi e kombinuar është mjaft i efektshëm.
Efalizumab është antitrup monoklonal i humanizuar, është efikas në mjekimin e psoriazës por ende nuk është provuar efikasiteti në AP.
Subunit Beta ose IL-12B vepron në interleukinën 12 dhe 23 dhe është efikas në psoriazë.
Ustekinumab tashmë është miratuar për trajtim të psoriazës por të dyja ende nuk janë provuar në trajtim të AP.
Prognoza
AP në të shumtën e rasteve ka ecuri të ngadalshme por shoqërohet me periudha acarimi dhe remisioni. Konsiderohet se më pak se 5% të rasteve kanë artrite erosive dhe deformuese. Format e rënda shihen më shpesh kur sëmundja fillon në moshë të re.
Tek rastet ku shfaqet sacroiliiti dhe spondiliti në përgjithësi kanë lëvizshmëri më të mirë të kolonës vertebrale që tregon se spondilartropatia në këta pacientë ka prognozë të mirë dhe format e avancuara të saj më shpesh ndeshen te meshkujt.
Vdekshmëria te kjo sëmundje është më i lartë se në popullatën e përgjithshme. Në 36% të rasteve shkak i vdekjes janë problemet kardiovaskulare. Në 21% shkak i vdekjes janë problemet në sistemin respiratore. Në 17 % shkak i vdekjes janë neoplazitë. Në 15 % shkak i vdekjes janë traumat e ndryshme apo intoksikacionet e ndryshme (nga mjekimi me barëra ose shkaqe tjera). /Telegrafi/