Takimet me Gjon Shllakun

Nga: Xhahid Bushati

Gjon Shllakun, bashkëqytetarin tim shkodran e bashkëkohës, e njoha në fillim të viteve ’90. Jetonte në një hyrje modeste pallati, në lagjen “Qafardhi”. E kujtoj edhe tani atë pasdite, kur vjeshta ishte në të hyrë… Ndihej freskia e shiut të lehtë që sapo kishte pushuar. Muret e lagështitura të asaj fasade gri të murrëtyer që pashë, sikur e plaknin më shumë pallatin. Ca rreze të diellit në ikje që u shfaqën papritur, fokusuan një tendë nazike hardhie, ku ca degëza ishin zgjatur, kërkonin hapësirë dhe në mënyrë tinëzare kishin mbështjellur ca antena televizive e s’i lëshonin dot. Kjo ‘performancë’ ishte një shpërthim e harlisje gjelbërimi.

Ngjita shkallët, ca shkallë të rënë suvaje. Trokita dhe prita. Nga mënyra se si u hap dera dhe sytë e trembur të gruas që u shfaqën në të, kuptova menjëherë se nuk kishte trokitur ndonjë gazetar, aq më shumë siç isha unë, i Radio Shkodrës, i Shkodrës, vendlindjes sonë. Por, më tej kuptova, teksa hyja brenda, se isha gazetari i parë që, përmes trokitjes sime kisha trazuar ‘qetësinë’ e asaj shtëpie, ku jetonin të patrazuar e donin të jetonin ashtu: në një botë pleqërie a si në një baladë, një burrë e një grua. Veçanërisht burri donte të jetonte larg zhurmave trembëse, të bërtiturave tronditëse e fjalëve të kota që dëgjoheshin pareshtur pranë e rreth e rreth pallatit të vjetër, të asaj lagjeje pakëz në periferi. Jo se e trembnin, por ky burrë kishte një ‘botë’ të tijin, që e kishte krijuar qëkur kishte qenë 17 vjeç; atëherë kur kishte nisur udhën e vështirë, por fisnike të përkthimit me romanin “Ben Hur” të Wallasit dhe zotëronte gjuhët latinisht, greqisht (të vjetër), frëngjisht e italisht. E, nuk do të pushonte së përkthyesi… 63 vjet! Heshtja, fjalëpakësia, modestia ishin miqtë dhe bashkudhëtarët e përkthyesit të madh.

Më vonë, kur fillova të shpeshtoja vizitat si një mik në shtëpinë e tyre, kuptova se ajo grua (ishte gruaja e dytë e përkthyesit, se e para i kishte vdekur shumë kohë parë), ndonëse kishte qenë mësuese e fliste ngadalë si ato mësueset e dala në pension, sikur… më mirë se kushdo e kuptonte plotësisht botën që kishte krijuar i shoqi. Ai jetonte gjithnjë me një të kaluar të largët, shumë të largët që vetëm ai e njihte dhe e njihte në çdo ind të saj. Ajo e kaluar pikënisjen dhe lidhjen e kishte me Homerin dhe Iliadën. Ky burrë gegë, me talentin e tij të pashoq, i kishte dhënë shpirtin e tij si përkthyes, për t’i dhënë Eposit grek pavdekësinë edhe nëpërmjet gjuhës shqipe.

Kishte muaj që vizitat i shpeshtoja, ashtu siç kishte muaj që i vizitat i rralloja në shtëpinë e Gjon Shllakut. Për t’u mos u bërë të largët me njëri-tjetrin, shpesh flisnim edhe në telefon. Nuk ndryshonte zëri i tij. Mirësi e dritë kishte ai zë. Më bëhej sikur fliste dielli.

Teksa bisedonim, veçanërisht për veprën e tij të fundit, për Fjalorin diakronik latinisht-shqip me 65 mijë fjalë – e që kishte 16 vjet që nuk lodhej, por kërrusej para makinës së shkrimit – me atë zërin e tij të vogël, të pafajshëm fëmijëror më tregonte se dosjes së trashë iu shtua edhe një faqe e re… (në fakt, ato nuk ishin faqe, por enciklopedi, ku një burrë i zoti dhe i palodhur, i pagjumë dhe vlertar linte shenja diturie të një enciklopedie të re). Ia ndieja gëzimin e brendshëm që i lodronte në kopshtin e shpirtit të tij (dhe mendoja: “O udhëtar, që nuk di se ç’është pushimi, edhe sa rrugë ke për të bërë… Këndo, o muzë, këndo…)!

Teksa bisedonim, gjithherë më fanitej ai burrë që kur përmendte dashurinë e parë nuk përmbahej e ngashërehej në vaj, që pranonte ngrohtësinë e kapuçit të zi në kokë: i menduar e shpresëbesim, udhëtar që e vonuan në kohë e megjithatë e kapi diellin e mëngjesit, bard që këngën desh ia ngrinë në buzë po s’arritën, që shumë ditë nga jeta e tij ia trishtuan dhe ia pikëlluan… Por, ngaqë e njihja mirë, gjatë bisedës shpesh i dridhej zëri dhe unë e kuptoja dhe besoja që ai ishte skuqur në fytyrë. Skuqej në pafajësinë e vet… Dhe se… e ndiqte ende dashuria e nënës (edhe pse kishte ndërruar jetë) si “çati e botës…” – siç thoshte liriku i shquar i letrave shqipe Frederik Reshpja.