Botë Nga Bota

Si kanë flirtuar amerikanët gjatë historisë me Grenlandën?

Para 3 jave

Pasi Donald Trump deklaroi se Shtetet e Bashkuara të Amerikës mund të shqyrtojnë aneksimin e Grenlandës, janë ringjallur diskutimet që kanë rrënjë të thella në histori.

Ideja e aneksimit të Grenlandës nga SHBA-të nuk është e re, por ajo u bë më e theksuar gjatë mandatit të parë të 78-vjeçarit në vitin vitit 2016.

Megjithatë, historia e marrëdhënieve mes Grenlandës dhe SHBA-ve dhe “flirtimi diplomatik” mes tyre daton shumë më herët.

Qysh në vitin 1941, SHBA-të morën përsipër çështjen e mbrojtjes së Grenlandës, duke ngritur dy baza të mëdha ajrore dhe praktikisht duke e okupuar ishullin.

Oferta për blerjen e Grenlandës erdhi në vitin 1946, kur Uashingtoni i ofroi Danimarkës, që kishte sovranitet formal mbi Grenlandën, ari në vlerë të 100 milionë dollarëve për këtë territor.

“Ajo ofertë e vitit 1946 duhej të ishte sekrete. (Kjo u bë publike vetëm në vitin 1991, kur gazetat daneze zbuluan dokumente të deklasifikuara)”, shkruan revista TIME.

Pavarësisht refuzimit të ofertës, SHBA-të arritën të marrin leje për ngritjen e bazës ajrore Thule.

“Sipas kushtetutës së re daneze, Grenlanda mori statusin e një territori danez në vitin 1953, dhe banorët e Grenlandës fituan shtetësinë daneze”, thuhet në të dhënat historike.

Sipas analizave të ndryshme, një blerje e mundshme e Grenlandës mund të krahasohej me dy nga vendimet më të mëdha në politikën e jashtme të SHBA-ve: blerjen e Luizianës (1803) dhe Alaskës (1867).

“Me çmimet prej 371 milionë dollarësh dhe 129 milionë dollarësh (dollarë të asaj kohe), kthimi ekonomik i secilës nga këto blerje ka qenë i jashtëzakonshëm. Edhe një marrëveshje ‘e dobët’ për Grenlandën, krahasuar me këto blerje, mund të sillte përfitime të mëdha afatgjata”, thuhet në analizë.

Megjithatë, situata ndërlikohet për disa arsye që mund të klasifikohen në tre kategori kryesore.

Së pari, mendohet se çështja varet shumë nga qëndrimi i vetë banorëve të Grenlandës, të cilët janë rreth 55 mijë. Që nga viti 2009, Grenlanda ka marrë vetëqeverisje të plotë, dhe në aspektin praktik, nuk mund të shitet.

Publiku kryesisht ka mbështetur pavarësinë më të madhe nga Danimarka. Referendumi për vetëqeverisje i vitit 2008 u miratua me 76 për qind të votave pro. Një sondazh nga viti 2019 tregon se dy të tretat e grenlandezëve mbështetën pavarësinë e plotë nga Danimarka, gjë që përputhet me sondazhe të tjera për këtë çështje.

Kjo sugjeron se ekziston një mbështetje e fortë për pavarësinë, megjithëse jo universale. Dhe ndërsa një sondazh i vitit 2021 raporton 69 për qind mbështetje për një bashkëpunim më të ngushtë me Shtetet e Bashkuara, i njëjti sondazh raporton gjithashtu 68 për qind mbështetje për një bashkëpunim më të madh me Danimarkën.

Mbështetja për një bashkëpunim më të madh me Kanadanë, në fakt, është shumë më e lartë dhe arrin 85 për qind, shkruan Charter Institute. Një nga çështjet lidhet gjithashtu me lidhjet kulturore.

“Grenlanda ka një kulturë të pasur të sajën, e cila është e rrënjosur në traditën Inuit, së bashku me një shkallë të caktuar të ndikimit skandinav. Lidhjet kulturore me SHBA-të janë të dobëta. Nga viti 2024, në Grenlandë jetojnë vetëm 39 amerikanë. Për më tepër, numri vjetor i turistëve amerikanë që vizitojnë Grenlandën me anije dhe aeroplan është në rritje, dhe në vitin 2025, United Airlines do të fillojë të ofrojë fluturimin e parë direkt nga SHBA-ja për në Grenlandë, me një linjë dy herë në javë midis New Yorkut dhe Nuukut, nga muaji qershor deri në shtator. Këto marrëdhënie mund të thellohen ngadalë për shkak të distancës kulturore dhe gjeografike nga pjesa tjetër e Shteteve të Bashkuara”, theksohet në analizë.

Gjithashtu, diskutohet edhe bashkëpunimi ekonomik që SHBA-të do të kishin me Grenlandën.

“Danimarka subvencionon Grenlandën me afërsisht 591 milionë dollarë në vit, që përbën 60 për qind të buxhetit të qeverisë grenlandeze. Nuk është e qartë nëse Kongresi amerikan dhe qytetarët amerikanë do të ishin të gatshëm të subvenciononin ekzistencën e Grenlandës në këtë masë apo jo. Nga ana tjetër, Grenlanda është shtëpi e një pasurie të madhe të pashfrytëzuar mineralesh, metalesh dhe karburantesh të nevojshme për ndërtimin e infrastrukturës së pastër energjetike, automjeteve elektrike dhe produkteve të tjera me vlerë ekonomike dhe strategjike. Ndërsa shtresa e akullit të Grenlandës tërhiqet si përgjigje ndaj temperaturave globale në rritje, lindin mundësi të reja për eksplorim dhe shfrytëzim”, theksohet në analizë.

Në fund, analistët besojnë se aneksimi mund të shqetësojë edhe Rusinë, gjë që në këto kushte gjeopolitike do të kishte sigurisht pasoja të mëdha.

“Marrja e Grenlandës do të krijonte një kufi të ri me Rusinë përtej Alaskës, pasi Rusia pretendon në zonën ekskluzive ekonomike të Grenlandës në kufirin e Arktikut. Aneksimi i Grenlandës do të sillte një mosmarrëveshje të re territoriale midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë, e cila është grebënuja nënujore Lomonosov, për të cilën Danimarka, Kanadaja dhe Rusia kanë bërë pretendime. Vetvetiu, kjo nuk është arsye e mjaftueshme për të mos marrë Grenlandën. Por, aneksimi i Grenlandës mund të shihet si një lëvizje shumë agresive ndaj Rusisë, e cila mund të shkaktojë një përgjigje serioze”, përfundon analiza. /Telegrafi/