Për shqiptarët e Kosovës, kombi dhe shteti nuk janë njësoj

Ithtarët e idesë së ‘kombit kosovar’ identifikimin e qytetarëve të Kosovës me kombësinë e tyre shqiptare apo serbe e shohin si pengesë që pamundëson formimin e qytetarisë kosovare. Pra, në një mënyrë mendohet se identifikimi sipas përkatësisë kombëtare bie ndesh me identifikimin si qytetar i Kosovës.

Në të njëjtin përfundim të gabueshëm, por prej një rruge tjetër, vijnë edhe ithtarët e pikëpamjes së kundërt, të cilët mendojnë se uniteti qytetar i Kosovës është i mundshëm vetëm në dëm të aspiratës së shqiptarëve në Kosovë për ‘bashkim kombëtar’. Kjo pikëpamje nacionaliste etnike-gjenealogjike, që përdor nocionin e kombit kulturor ose etnik, thotë se kombi (në kuptimin etnik) dhe shteti janë apo duhet të jenë një.

Si për rrjedhojë, besnikëria ndaj idesë së ‘kombit qytetar kosovar’ dhe Kosovës multietnike paraqet braktisje të përkatësisë kombëtare shqiptare. Kësisoj është krijuar një mit që idenë e shtetit të Kosovës dhe qytetarisë kosovare i konsideron kërcënim për përkatësinë shqiptare dhe thotë se uniteti politik i tërë grupeve etnike në Kosovë është i pamundshëm apo i dëmshëm dhe se aspiratat e shqiptarëve në Kosovë gjithnjë kanë qenë për bashkim të Kosovës me Shqipërinë.

Mirëpo, ky është një mit anakronik dhe harron se për shqiptarët e Kosovës kombi dhe shteti nuk janë një dhe e njëjta gjë, dhe se identifikimi me kombin shqiptar dhe shtetin e Kosovës nuk përjashtojnë patjetër njëra-tjetrën. Kosova që moti është një njësi kuazi-shtetërore, apo një ‘polity’, pra një territor me qeveri të veten. Kështu, shqiptarët e Kosovës kanë zhvilluar mënyra për të ruajtur ndjenjën e identitetit kombëtar shqiptar (të bazuar mbi elemente etnike e kulturore), edhe pse nuk kanë qenë pjesë e shtetit shqiptar, njëkohësisht duke qenë të lidhur gjithmonë me Kosovën si një ‘polity’ ose shoqëri vetëqeverisëse.

Rezistenca shqiptare kundër dominimit serb në Kosovë ka qenë kryesisht për Kosovën republikë në kuadër të Jugosllavisë dhe më vonë për shtet të pavarur nga Serbia. Këto aspirata të udhëheqësve dhe kryengritësve shqiptarë në Kosovë i kanë orientuar ndjenjat nacionaliste shqiptare në Kosovë drejt një ideje se identifikimi si komb shqiptar dhe miratimi i shtetit të Kosovës nuk përjashtojnë njëra-tjetrën. Kjo ide është pranuar në përgjithësi. Ndjenjat kombëtare shqiptare në Kosovë kanë qenë të lidhura më tepër me elemente etno-kulturore, me mitet e prejardhjes së përbashkët etj., se sa me një projekt nacionalist që i do të gjithë shqiptarët në një shtet.

Edhe para vitit 1999 klasa politike e Kosovës ka zhvilluar një diskurs që në një mënyrë është zhvilluar ndaras nga ‘nacionalizmi mbarëshqiptar’. E kam fjalën për mitin e promovuar nga ish-presidenti Ibrahim Rugova, i cili përmes simboleve të zgjedhura ka dashur të theksojë lidhjen e shqiptarëve të Kosovës me Dardaninë e lashtë që, ndonëse nuk përjashton vetëdijen për ‘origjinën e përbashkët mbarëshqiptare’, ka tendencë të zhvillojë një vetëdije mitike disi të veçantë për shqiptarët e Kosovës. E reja në periudhën që nga viti 1999 është se ideja e nacionalizmit shqiptar në mesin e shqiptarëve kosovarë në njëfarë mënyre është vënë në rend të dytë, ose së paku ka humbur fuqinë mobilizuese të saj në saje të aspiratës për krijim të një shteti kosovar multietnik.

Akti i shpalljes së pavarësisë nuk ka qenë i papritur për shqiptarët e Kosovës. Kështu, as 17 shkurti 2008 nuk është një moment kthesë për sa i përket konceptimit të ‘nacionalizmit mbarëshqiptar’ në Kosovë. Ka pasur një miratim nga politikanët kosovarë si dhe praktika e shenja se shteti i Kosovës nuk do të jetë vetëm i shqiptarëve dhe për shqiptarët.

Kështu, për shqiptarët e Kosovës, kombi nuk është një apo baras me shtetin; kombi është ai shqiptar, ndërsa shteti është Kosova. Dhe as që vihet në pikëpyetje se lojaliteti ndaj shtetit të Kosovës është në kundërshtim me përkatësinë e tyre shqiptare.

(Autori është mësimdhënës në Universitetin e Prishtinës)