Komisioni i Venecias bën publik opinionin lidhur me mandatin e Olta Xhaçkës: Parlamenti duhet të respektojë vendimet e Gjykatës Kushtetuese

Komisioni i Venacias ka bërë publik opinionin në lidhje me mandatin e deputetes së Partisë Socialiste Olta Xhaçka.

Komisioni i Venecias nuk ka marrë një qëndrim të drejtpërdrejtë lidhur me vendimet specifike të Gjykatës Kushtetuese për rastin e Xhaçkës, por ka ofruar një analizë të përgjithshme mbi mënyrën se si duhet trajtuar çështja e papajtueshmërisë së mandatit të saj në kuadrin kushtetues shqiptar. Sipas Komisionit, Parlamenti duhet të respektojë vendimet e Gjykatës Kushtetuese, duke vepruar në përputhje me ato vendime pa e kushtëzuar këtë me vullnetin e shumicës parlamentare.

Sipas Venecias, respektimi i vendimeve të Kushtetueses është e rëndësishme për garantimin e shtetit të së drejtës.

Pavarësisht se e vendos theksin te zbatimi i vendimeve të Gjykatës Kushtetuese, Komisioni i Venecias shton se parlamenti nuk është i detyruar të votojë në një mënyrë të veçantë.

Konkluzionet e Venecias:

Komisioni i Venecias është kërkuar nga Kryetari i Kuvendit të Republikës së Shqipërisë që të japë një opinion “për marrëdhënien midis demokracisë përfaqësuese parlamentare dhe vendimeve detyruese të Gjykatës Kushtetuese, në kontekstin e rolit të Kuvendit në shqyrtimin e mocioneve për papajtueshmërinë me mandatin e një deputeti (MP)”, duke trajtuar kështu zbatimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese nga Parlamenti.

55. Ky Opinion nuk synon të marrë një qëndrim në lidhje me vendime specifike të Gjykatës Kushtetuese, as është kompetencë e Komisionit interpretimi i Kushtetutës Shqiptare.
56. Nocioni i papajtueshmërisë kuptohet si ndalimi i një deputeti për të ushtruar mandatin e tij për shkak të faktit se ai mban një pozicion (privat ose publik) që konsiderohet i papajtueshëm dhe në konflikt me detyrën e deputetit. Ai përqendrohet te arsyet për tërheqjen e mandatit përmes zbatimit të ndalimit për të mbajtur një funksion të papajtueshëm. Një arsye e tillë mund të jetë konflikti i interesit mes funksioneve.
57. Pyetjet lidhur me mandatin e një deputeti (pyetjet 1 dhe 3) kuptohen si më poshtë: “Çfarë standardesh rregullojnë mandatin e një deputeti në një demokraci përfaqësuese parlamentare dhe në çfarë rrethanash mund të detyrohet një deputet të votojë në një mënyrë të caktuar?” Mund të konkludohet se: Pajtueshmëria e të gjitha autoriteteve me vendimet e Gjykatës Kushtetuese bazohet në parimin e besnikërisë kushtetuese si një element i shtetit të së drejtës. Një pajtueshmëri e tillë nuk duhet të kushtëzohet nga vota e shumicës parlamentare, por është një kërkesë thelbësore e shtetit të së drejtës. Kur një vendim i Gjykatës Kushtetuese interpreton Kushtetutën si kufizim të pushtetit vendimmarrës të Parlamentit, ky i fundit duhet të miratojë një vendim në përputhje me vendimin e Gjykatës dhe të votojë për çështjen e kufizuar siç përcaktohet nga Gjykata Kushtetuese, dhe jo gjithashtu për mundësinë për t’ia referuar çështjen Gjykatës Kushtetuese. Parlamenti nuk është i detyruar të votojë në një mënyrë të caktuar, por mund të votojë vetëm për çështje që janë brenda kompetencës së tij.
58. Për pyetjet mbi standardet për dispozitat e papajtueshmërisë dhe rolin e organeve legjislative dhe gjyqësore (pyetjet 2 dhe 4, pjesa 1) mund të konkludohet si vijon. Në përgjithësi, parimi i ndarjes së pushteteve shtetërore përcakton se disa funksione nuk mund të mbahen nga e njëjta person në të njëjtën kohë, duke siguruar kështu integritetin dhe funksionimin e duhur të secilit pushtet (legjislativ, ekzekutiv ose gjyqësor). Në disa raste, standardet ndërkombëtare përcaktojnë një papajtueshmëri absolute (për shembull të qenit deputet dhe njëkohësisht gjyqtar). Në raste të tjera, lejohen përjashtime (për shembull të qenit deputet dhe pjesë e Qeverisë). Zakonisht, kur një person ka dy funksione që janë të papajtueshme me njëra-tjetrën, kjo situatë mund të rregullohet nga personi – zakonisht duke zgjedhur një nga funksionet dhe duke hequr dorë nga tjetri. Megjithatë, në rastet kur situata nuk rregullohet, pasoja e zakonshme është që personi në fjalë humb mandatin e tij. Sa i përket procedurës së vendimmarrjes mbi papajtueshmërinë, nuk ka standarde të qarta.
59. Për sa i përket praktikave shtetërore mbi dispozitat e papajtueshmërisë dhe rolin e organeve legjislative dhe gjyqësore (pyetjet 2 dhe 4, pjesa 2), Komisioni i Venecias ka mbledhur informacion mbi dispozitat kushtetuese mbi papajtueshmërinë në 12 shtete anëtare të tij dhe në Bashkimin Evropian (BE). Gjetjet e analizës tregojnë se nuk ka një qasje uniforme për çështjen e papajtueshmërive dhe praktikat e shteteve ndryshojnë në varësi të faktorëve të ndryshëm, si struktura e qeverisjes, numri i dhomave dhe parametra të tjerë specifikë të vendeve. Pyetjet e Kryetarit të Kuvendit të Shqipërisë lidhur me praktikën shtetërore mund të adresohen me kujdes si vijon: Bazuar në materialin që Komisioni i Venecias ka shqyrtuar për këtë Opinion, përcaktimi i një papajtueshmërie me mandatin e një deputeti bëhet – në nivel kushtetues – në shumicën e rasteve bazuar në funksionet e tjera që mban deputeti. Në disa vende, aktivitetet (si aktivitetet për përfitime financiare) të deputetit mund të konsiderohen të papajtueshme me funksionin e deputetit (edhe pse kjo nuk rregullohet gjithmonë në nivel kushtetues). Në shumicën e shteteve, subjektet që kanë të drejtë për t’ia referuar çështjen një organi gjyqësor janë organe politike ose persona pjesë e një organi politik; dhe më shpesh rishikimi bëhet nga një Gjykatë Kushtetuese ose një gjykatë e zakonshme. Vetëm në disa vende, çështja e papajtueshmërisë vendoset nga organi legjislativ.
60. Pyetja mbi Gjykatën Kushtetuese dhe krijimin e normave të reja kushtetuese (pyetja 5) kuptohet si vijon: në parim, a mund të krijojë një Gjykatë Kushtetuese norma të reja? Mund të konkludohet se fuqia për të krijuar norma të reja kushtetuese i përket pushtetit legjislativ dhe fuqia për të interpretuar në mënyrë autoritative një normë ekzistuese kushtetuese i përket Gjykatës Kushtetuese, e cila merr parasysh parimet e përgjithshme kushtetuese, si qasja në drejtësi, kur interpreton dispozitat specifike kushtetuese. Megjithatë, kufiri i saktë midis interpretimit të një norme ekzistuese kushtetuese dhe krijimit të një norme të re kushtetuese nuk është i qartë.
61. Komisioni i Venecias mbetet në dispozicion të autoriteteve shqiptare për ndihmë të mëtejshme në këtë çështje.