A mund të shkelë Putini në BE, nën sanksione dhe një urdhërarresti?

Sanksionet e zbatueshme të BE-së dhe një urdhër arresti në fuqi hedhin dyshime mbi aftësinë e Vladimir Putinit për të fluturuar drejt Budapestit dhe për t'u takuar me Donald Trumpin.

Vladimir Putin po vjen në Budapest. Të paktën, kjo është ajo që thuhet në ftesë.

Pas një telefonate të gjatë me Donald Trump të enjten, udhëheqësit e Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë ranë dakord paraprakisht të takohen në kryeqytetin e BE-së dhe NATO-s diku në të ardhmen e afërt për të diskutuar një përfundim të mundshëm të pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës.

Nëse ky takim kokë më kokë do të ndodhë, është ende e paqartë, por vetë lajmi shkaktoi tronditje në të gjitha kryeqytetet, pasi udhëtimi mund të shënojë ndërhyrjen e parë të Putinit në territorin e Bashkimit Evropian që nga fillimi i vitit 2020 dhe të dëmtojë më tej përpjekjet perëndimore për ta izoluar atë.

Por, përtej gjeopolitikës që nxit iniciativën dhe logjistikës komplekse që lidhet me organizimin e një samiti të kësaj madhësie dhe pasojash, lind një pyetje themelore: A mund të hyjë Putini në Bashkimin Evropian?

Ekzistojnë të paktën dy dimensione të ndryshme për t'u marrë në konsideratë.

Sanksionet e BE-së

Menjëherë pasi trupat ruse thyen kufijtë e Ukrainës dhe marshuan drejt Kievit, BE-ja nxitoi të zbatonte një sërë sanksionesh për të dobësuar makinën e luftës së Kremlinit.

Midis morisë së vendimeve, shtetet anëtare sanksionuan qindra zyrtarë të lartë rusë përgjegjës për planifikimin dhe mbikëqyrjen e pushtimit.

Lista e zezë përfshinte ndalimin e udhëtimit në bllok dhe ngrirjen e aseteve personale.

Putini dhe ministri i tij i jashtëm, Sergei Lavrov, u vunë gjithashtu në shënjestër, por me një kusht: vetëm asetet e tyre u ngrinë, një masë simbolike duke pasur parasysh errësirën rreth pasurisë së Putinit.

Nuk u vendos një ndalim udhëtimi për të mbajtur një minimum kontaktesh diplomatike.

Sipas Përfaqësuesit të Lartë të atëhershëm, Josep Borrell, Putini ishte udhëheqësi i tretë botëror që u sanksionua personalisht nga blloku, pas presidentit bjellorus Alexander Lukashenko dhe presidentit të atëhershëm sirian Bashar al-Assad.

Kjo do të thotë se, në atë front, Putinit do t'i lejohej të zbarkonte në Hungari.

Megjithatë, ekziston një pengesë shtesë: BE-ja në fakt e ka mbyllur hapësirën e saj ajrore për aeroplanët rusë si pjesë e regjimit të saj gjithëpërfshirës të sanksioneve.

Sipas Agjencisë së Sigurisë së Aviacionit të Bashkimit Evropian (EASA), ndalimi i fluturimeve zbatohet për aeroplanët e operuar nga një transportues ajror rus, i regjistruar në Rusi dhe në pronësi ose i marrë me qira nga çdo person ose entitet rus, si dhe për fluturimet "jo të planifikuara" që mund të transportojnë qytetarë rusë në takime biznesi ose destinacione pushimesh në BE.

Ekzistojnë disa përjashtime nga rregullat, të tilla si uljet emergjente ose qëllimet humanitare.

Përveç kësaj, shtetet anëtare mund të japin përjashtime rast pas rasti.

Vitin e kaluar, Sergei Lavrov udhëtoi për në Maltë për një takim të Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE), i cili rezultoi shumë i diskutueshëm.

Ministri u detyrua të ndërmerrte një devijim shtatëorësh për të shmangur hapësirën ajrore evropiane derisa mbërriti në ishull, gjë që i lejoi të ulej për arsye diplomatike.

Putini mund të ketë dy mundësi: ose të ndërmarrë një udhëtim të gjatë devijimi për të hyrë në Hungari përmes kandidatëve të BE-së në Ballkanin Perëndimor, ose të sigurojë përjashtime nga anëtarët e BE-së përgjatë rrugës më të shkurtër: Polonia, e cila mund të jetë e ndërlikuar, dhe Sllovakia, e cila ka të ngjarë të jetë e lehtë.

Një tjetër mundësi mund të përfshijë fluturimin përmes Detit të Zi dhe Rumanisë, një aleat i fortë i Kievit që pret një kontingjent shumëkombësh të NATO-s.

Komisioni Evropian, i cili mbikëqyr zbatimin e sanksioneve, ka mirëpritur "çdo hap që çon në një paqe të drejtë dhe të qëndrueshme për Ukrainën", ndërsa nuk është zotuar për të lehtësuar samitin e ardhshëm.

Mbetet për t’u parë se çfarë do të bëjë Trump për të siguruar që takimi të vazhdojë dhe nëse ky aspekt ishte zgjidhur tashmë kur u diskutua opsioni i Budapestit midis presidentëve amerikanë dhe rusë.

Urdhërarresti i GJND-së

Ndryshe, përveç sanksioneve të BE-së, të cilat janë të zbatueshme drejtpërdrejt, Putini është nën një urdhërarresti nga Gjykata Ndërkombëtare Penale (ICC), me seli në Hagë.

Putin dhe Maria Alekseyevna Lvova-Belova, Komisionere për të Drejtat e Fëmijëve, akuzohen se janë përgjegjës për deportimin dhe transferimin e dhjetëra mijëra fëmijëve ukrainas nga zonat e pushtuara në Rusi, gjë që përbën një krim lufte.

As Rusia dhe as SHBA-të nuk janë palë në GJND dhe për këtë arsye nuk e njohin juridiksionin e saj. (Kremlini ka lëshuar një urdhër arresti për prokurorin e përgjithshëm të gjykatës.)

Ndërkohë, të gjitha vendet e BE-së kanë nënshkruar Statutin e Romës dhe, automatikisht, pritet të ndihmojnë në luftën e saj globale kundër pandëshkueshmërisë.

Më herët këtë vit, Hungaria u bë anëtari i parë i bllokut që njoftoi qëllimin e saj për t'u tërhequr nga gjykata në përgjigje të urdhrit të arrestit të vendosur ndaj kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu, të cilin Hungaria, ashtu si SHBA-të, e kishte kundërshtuar.

Vendimi u bë publik menjëherë pasi kryeministri hungarez Viktor Orban priti Netanyahun në Budapest dhe shkeli hapur detyrimin për ta ndaluar atë.

Por tërheqja e Hungarisë nuk do të hyjë në fuqi deri në qershor 2026, një vit pasi ajo paraqiti njoftimin.

Në periudhën e ndërmjetme, vendi mbetet i lidhur nga gjykata.

“Një tërheqje nuk ndikon në procedurat në vazhdim ose në ndonjë çështje që ishte tashmë në shqyrtim nga Gjykata para datës në të cilën tërheqja hyri në fuqi”, tha një zëdhënës i GJND-së.

"Kur shtetet kanë shqetësime në bashkëpunimin me Gjykatën, ato mund të konsultohen me Gjykatën në një mënyrë të shpejtë dhe efikase. Megjithatë, nuk është detyrë e shteteve të përcaktojnë në mënyrë të njëanshme qëndrueshmërinë e vendimeve ligjore të Gjykatës."

Një aspekt kritik është se GJND-së i mungojnë mjetet për të zbatuar urdhërarrestet e saj: ajo mbështetet ekskluzivisht në vullnetin e mirë të qeverive individuale.

Vitin e kaluar, Mongolia, një palë në GJND, u përball me akuza evropiane pasi priti Putinin për një vizitë shtetërore pa asnjë pasojë.

Një skenar i ngjashëm u zhvillua kur Orban mirëpriti Netanyahun në prill.

"Nëse Putin zbarkon në Budapest, arrestimi duhet të ketë pasoja logjike", tha një diplomat i lartë i BE-së, duke folur në kushte anonimiteti.

"Askush nuk do të habitet nëse hungarezët nuk e arrestojnë Putinin. Nuk është hera e parë që Hungaria shkel detyrimet e saj. Pra, po, është problematike."

Raportohet se GJND-ja shpesh has në pengesën e imunitetit diplomatik.

Nga njëra anë, Neni 27 i Statutit të Romës thotë se rregullat zbatohen për të gjithë personat "pa asnjë dallim bazuar në kapacitetin zyrtar", duke përfshirë krerët e shteteve dhe qeverive.

Nga ana tjetër, Neni 98 thotë se vendet "nuk mund të vazhdojnë" me një urdhërarresti nëse ai shkel detyrimin e tyre për të respektuar imunitetin e një shteti jopartiak.

“Nëse ligjet e brendshme të një vendi thonë se nuk mund të arrestojnë një kryetar shteti, se një kryetar shteti ka imunitet, atëherë kjo mund të zbatohet”, tha në prill Mahmoud Abuwasel, nënkryetar i Institutit të Hagës për Drejtësi Ndërkombëtare.

"Megjithatë, nuk i takon atij shteti të veçantë ta marrë vetë këtë vendim. Ai duhet të konsultohet dhe mund të konstatojë se imuniteti nuk zbatohet për çfarëdo arsye."

Franca, ndërsa mbronte gjykatën, tha se nuk mund ta arrestojë Netanyahun sepse Izraeli nuk e ka nënshkruar kurrë Statutin e Romës.

Hungaria tani mund të përdorë një argument të ngjashëm.

Në fakt, vendi tashmë ka premtuar kalim të sigurt për Putinin. /Telegrafi/