Rekomandime praktike lidhur me stilin e jetës për pacientët e sëmurë me Artrit reumatoid
Dr. Besim Demolli
Specialist i reumatologjisë
tel. +38344727068
Artriti është një gjendje mjekësore që prek nyjet. Ka fakte të mjaftueshme të cilat tregojnë për rolin që dieta ka në administrimin e një prej shumë më të zakonshme të artriti reumatoid.
Çfarë është artriti reumatoid?
Artriti reumatoid është një sëmundje e cila mund të atakon një ose disa nyje, më së shpeshti atakon nyjet e vogla të duarve dhe këmbëve. Gjithashtu mund të atakon edhe nyjet tjera si: nyjet e gjunjëve, nyjet e kërdhokullave dhe nyjet e supeve. Disa nyje mund të preken në të njëjtën kohë, zakonisht në mënyrë simetrike (në të dy anët e trupit), siç janë të dy duart. Artriti reumatoid manifestohet me dhimbje të nyjeve të cilat janë të shoqëruara e shtangime mëngjesore me kohëzgjatje më tepër se 30 minuta, me ënjtje të nyjve, e cila mund të rezultojë me shkatërrimin e sipërfaqes artikulare të nyjeve. Artriti reumatoid është një sëmundje ‘sistemike’ e cila do të thotë që mund të prekë tërë trupin.
Trajtimi
Reumatologët janë ekspertë të shëndetit të nyjeve. Ata punojnë me një ekip profesionistësh shëndetësorë, përfshirë infermierët, fizioterapistët, terapistët profesional, farmacistët, podiatristët dhe dietologët, të cilët japin këshilla për mdikamentet, menaxhimin e dhimbjes, ushtrimet për të përmirësuar funksionin e nyjeve dhe dietën.
Qëndroni në një peshë të shëndetshme
Lidhja më e rëndësishme midis dietës dhe artritit është pesha. Pesha e tepërt është e dëmshme për shëndetin e nyjeve dhe mund të rrisë dhimbjen, ngurtësinë dhe ënjtjen në nyje. Nëse jeni i trashë ose mbipeshe, provoni të humbni peshën e tepërt duke kombinuar ushqimin e shëndetshëm me stërvitjen e rregullt.
Ndryshoni llojin e yndyrës në dietën tuaj
Njerëzit me artrit reumatoid kanë një rrezik më të lartë për të shfaqur sëmundje të zemrës sesa ata që nuk kanë artrit reumatoid. Sasia dhe lloji i yndyrës që përdorni në gatimet e juaja luan rol në nivelet e kolesterolit në gjak, dhe gjithashtu mund të ndikojnë në nivelin e dhimbjeve të nyjeve dhe inflamacionit.
Hani më shumë peshk/ushqime me vajra peshku dhe ulliri
Peshqit si sardelet, skumbri, harenga, ton i freskët, salmoni, etj., kanë një mish më të errët, i cili është i pasur me yndyra të ngopura omega-3. Përveç përfitimeve të tyre për shëndetin e zemrës, vajrat e peshkut janë treguar se ndihmojnë në qetësimin/lehtësimin e inflamacionit të përgjithshëm dhe mund të ndihmojnë në zvogëlimin e dhimbjeve të nyjeve dhe shtangimet nyjore. Mundohuni të hani dy porcione (1 porcion = 140g ose një fileto e vogël) peshku vajor në javë. Disa vezë dhe bukë janë pasuruar me omega-3. Rezultatet kanë treguar se peshqit të cilët jetojnë në ujëra të ftohta kanë sasi më të lartë të omega-3. Prandaj, janë veçanërisht të dobishëm. Studiuesit kanë zbuluar se oleocanthal, një përbërës kryesor në vaj ulliri të dorës së parë, ka një ndikim të rëndësishëm në inflamacion dhe ndihmon në zvogëlimin e dëmtimit të indit kërcor të nyjeve. Studimet e hershme treguan se oleocanthal parandalon prodhimin e enzimave pro-inflamatore COX-1 dhe COX-2 – në të njëjtën mënyrë funksionon ibuprofen Po ashtu burime të tjera të yndyrnave omega-3 mund të jenë si: fara liri, aguliçe në mbrëmje dhe vajrat e gjelit por se ato kanë një efekt më të dobët në uljen e inflamacionit dhe për këtë arsye përfitimi i tyre do të jetë i kufizuar.
Vajrat e peshkut
Shtojcat e vajit të peshkut me dozë të lartë janë treguar se zvogëlojnë simptomat e artritit reumatoid, siç janë kohëzgjatja e shtangimit në mëngjes, numri i nyjeve të ënjtura dhe dhimbje në nyje. Shtojcat e vajit të peshkut duhet të kenë 500-1000 mg EPA dhe DHA (yndyrna omega-3) për kapsulë. Jini të durueshëm, pasi mund të zgjasë deri në tre muaj për lehtësimin e simptomave. Flisni me mjekun tuaj përpara se të merrni ndonjë shtesë të re.
Ndiqni një dietë mesdhetare
Kjo lloj diete përfshin shpezët, peshkun dhe mishin më pak të ligët të kuq sesa një dietë tipike në Mbretërinë e Bashkuar, shumë perime (të freskëta, të ngrira ose të konservuara), fruta të freskëta, vaj ulliri, drithëra integrale, bizele dhe fasule si dhe arra dhe fara. Kjo do të thotë që yndyrat e ngopura zvogëlohen dhe zëvendësohen nga yndyrat e pangopura duke përfshirë omega 3. Hulumtimi ka treguar një përmirësim në simptomat e përjetuara nga njerëzit me artrit reumatoid kur ndjekin këtë dietë. Për të përshtatur këtë mënyrë të të ngrënit, synoni për katër ose më shumë porcione perimesh dhe dy ose më shumë porcione frutash çdo ditë. Përdorni më shumë vajra dhe produkte të pasura me yndyra të monosaturuara – vaj ulliri dhe kanola. Përdorimi i më shumë yndyrave të pa-ngopura dhe të monaturuara nga omega-3 mund të ndihmojnë në uljen e inflamacionit dhe zvogëlimin e simptomave. Ushqimi i një shumëllojshmëri të frutave dhe perimeve shumëngjyrësh (5-në ditë) do të rrisë marrjen tuaj të komponimeve të quajtura “antioksidantë”, të cilat mund të ndihmojnë në uljen e inflamacionit dhe përmirësimin e simptomave të RA.
Hani ushqime të pasura me hekur
Lodhja është një simptomë shumë e zakonshme e pacientëve të sëmurë me artrit reumatoid dhe se kjo ankesë mund të përkeqësohet nga anemia (mungesa e rruazave të kuqe të gjakut për të transportuar oksigjenin në trup). Anemia mund të ndodhë si rezultat i inflamacionit ose për shkak të përdorimit afatgjatë të medikamenteve anti-inflamatore jo steroide, të cilat mund të çojnë në gjakderdhje të brendshme dhe ulcerat në lukth në disa njerëz. Për të provuar ta ndihmoni këtë, hani rregullisht ushqime të pasura me hekur: mish të ligët të kuq, vezë, perime me gjethe jeshile, bizele, fasule, thjerrëza dhe drithëra të fortifikuara të mëngjesit. Hekuri absorbohet më lehtë nga trupi nëse e merrni atë në të njëjtën kohë me vitaminën C, kështu që keni një pjesë të frutave ose perimeve me vaktin tuaj. Përkundër këshillave që mund të hasni në media ose në disa faqe në internet, nuk ka asnjë provë shkencore për të prerë mishin e kuq.
Hani ushqime të pasura me kalcium
Është e rëndësishme që të gjithë të marrin mjaft kalcium në dietën e tyre për të siguruar që eshtrat e tyre të qëndrojnë të fortë dhe të shëndetshëm. Ky duhet të jetë konsideratë edhe më e madhe kur keni artrit reumatoid, pasi keni një rrezik më të lartë për të zhvilluar osteoporozë. Burime të mira të kalciumit përfshijnë qumësht me pak yndyrë, kos dhe djathë, perime me gjethe jeshile, pije soje me kalcium të shtuar, bajame dhe peshk, siç janë sardelet.
Dieta dhe intoleranca e ushqimit
Një dietë vegjetariane mund të ndihmojë në lehtësimin e disa prej simptomave. Prandaj, bisedoni me mjekun ose dietologun tuaj për t’u siguruar që ende po merrni mjaftueshëm lëndë ushqyese. Disa njerëz besojnë se një alergji / intoleranca ushqimore shkakton ose përkeqëson inflamacionin në artrit reumatoid, por kjo nuk ka asnjë provë për të mbështetur këtë teori. Sidoqoftë, një numër i vogël i njerëzve me artrit reumatoid mund të kenë një intolerancë të vërtetë ndaj një ose më shumë ushqimeve. Ushqimet rekomanduese mund të identifikohen përmes një programi të përjashtimit nën mbikëqyrjen e një dietologu. Agjërimi është një mënyrë ekstreme dhe e përkohshme për të kontrolluar dhimbjen dhe inflamacionin në artritin reumatoid dhe si i tillë nuk rekomandohet. Në vitet 1990, një dietë e kombinuar vegjetariane / vegane për artritin ishte fokusi i një studimi të vogël të 53 pacientëve të sëmurë me artrit reumatoid. Pjesëmarrësit filluan me një dietë (vegane) që përjashtoi edhe disa ushqime të tjera. Qumështi dhe gluteni u rivendosën pas nëntë muajsh për pjesëmarrësit që nuk kishin një intolerancë ndaj këtyre ushqimeve. Pas një viti, pjesëmarrësit kishin përmirësime në dhimbjen e nyjeve, në kohëzgjatjen e shtangimeve mëngjesore, në ënjtjen e nyjeve, dhe në përmirësimin shëndetit të përgjithshëm, duke bërë që studiuesit kryesorë të studimit të sugjerojnë që disa njerëz me artrit reumatoid mund të përfitojnë nga një dietë vegjetariane. Që atëherë, studime të vogla shtesë kanë raportuar përmirësim të simptomave midis grupeve shumë të vogla të pacientëve.
Përdorni më shumë çaj jeshil dhe ushqime me më shumë fibra
Studiuesit kanë zbuluar gjithashtu se çaji jeshil zvogëlon ndjeshëm ashpërsinë e artritit duke shkaktuar ndryshime në përgjigje të ndryshme imune. Ata treguan se një antioksidant në çajin jeshil bllokon prodhimin e molekulave që shkaktojnë dëme të nyjeve. Në maj 2015, studiuesit raportuan në International Journal of Rheumatic Diseases mbi efektin superior antiinflamator të çajit jeshil kur krahasohet me çajin e zi. Proteina C-reaktive (CRP) në gjak është një shenjë e inflamacionit që shoqërohet me artrit reumatoid. Disa studime kanë raportuar se një dietë e pasur me fibra ndihmon në uljen e niveleve të CRP-së. Të gjitha drithërat e veçmas: bollguri, orizi me ngjyrë kafe dhe i egër, fasulet, elbi dhe kuinoa janë burime të shkëlqyera ushqimore.
Suplementet
Vitamina D – Për shkak të mungesës së dritës së diellit, mungesa e lehtë e vitaminës D është mjaft e zakonshme në dimër në Mbretërinë e Bashkuar, veçanërisht në veri. Ka disa prova që artriti përparon më shpejt te njerëzit që nuk kanë mjaftueshëm vitaminë D, kështu që një shtesë e vitaminës D mund të jetë e dobishme gjatë muajve të dimrit. Nuk ka prova shkencore për të mbështetur përdorimin e vitaminave antioksidantë ose mineraleve shtesa në trajtimin e artritit reumatoid. Një dietë e shëndetshme përmban të gjitha materiet e nevojshëm të cilat i duhen organizmit. Sidoqoftë, nëse dieta juaj është shumë e kufizuar ose oreksi juaj është i dobët, një shtesë e përgjithshme multivitamine / minerale mund të sigurojë një fortifikim të dobishëm të gjendjes. Flisni me mjekun tuaj përpara se të merrni një shtesë të re.
Kequshqyerja në pacientët me artrit reumatoid
Pacientët me artrit reumatoid shpesh janë në rrezik më të lartë të kequshqyerjes për arsye të shumta. Para së gjithash, humbja e peshës është një simptomë e zakonshme në pacientët me artrit reumatoid. Mendohet se vjen nga vetë gjendja autoimune që prodhon përgjigje inflamatore të cilat shkaktojnë një rritje të shkallës metabolike. Kjo do të thotë që trupi djeg përmes më shumë kalori sesa normale, gjë që mund të çojë në humbje peshe. Kjo nuk konsiderohet humbje e shëndetshme e peshës. Ky lloj i humbjes së peshës potencialisht mund ta lërë pacientin të pangopur ose të kequshqyer. Së dyti, shumë pacientë që marrin barna të quajtur antireumatike modifikues të sëmundjes (DMARD), si p.sh., methotreksate, dihet se kanë mungesë në disa vitamina dhe minerale. Shumë barna të cilat përdoren në artrit reumatoid prodhojnë efekte anësore siç janë ulcera në lukth dhe ankesa të tjera për tretjen, të cilat mund ta vështirësojnë ushqimin. Këto kushte të kombinuara me humbjen e peshës komplikojnë më tej problemet e kequshqyerjes tek pacientët. Disa nga mangësitë më të zakonshme ushqyese në artrit reumatoid përfshijnë mungesën e vitaminave dhe mineraleve si: Vitamina B6, Vitamina B12, Vitaminë C, Vitamina D, Vitamina E, calcium, Acidi folik, magnez, selen. Një dietë e duhur për artrit reumatoid që është e pasur me këto vitamina dhe minerale është e rëndësishme për mbajtjen e shëndetshëm të pacientëve.
Përmbledhje
Ndjekja e këshillave dietike më lart mund të ndihmojë në lehtësimin e disa prej simptomave të RA. Është e rëndësishme të ruani një peshë të shëndetshme dhe ushqimi i shëndetshëm i kombinuar me stërvitje të rregullt do të ndihmojë humbjen e yndyrës në trup. Ulni sasinë e yndyrës së ngopur, hani më shumë omega-3 dhe yndyrat e pangopura (të tilla si vaji i ullirit) për të përfituar shëndetin tuaj të përbashkët dhe zemrës. Ndjekja e një diete të stilit mesdhetar ’mund të përmirësojë simptomat tuaja. Është gjithmonë e arsyeshme të diskutoni çdo ndryshim në dietën tuaj me reumatologun dhe dietologun tuaj. Këtu janë disa këshilla të përgjithshme për të mbajtur në mendje për një dietë të shëndetshme për artrit reumatoid:
• Mundohuni të hani kryesisht fruta dhe perime
• Zgjidhni drithëra të shëndetshme, të tëra, fasule dhe thjerrëza
• Balanconi dietën tuaj me stërvitje të rregullt dhe të moderuar
• Shmangni ushqimet e përpunuara si mish ose ushqime me shtesa kimike (ruajtësit kimik të ushqimeve).
• Ulja e konsumit të sheqernave të rafinuara
• Shijoni një larmi të shëndetshme ushqimesh
Nëse jeni të shqetësuar për dietën tuaj ose doni të dini më shumë mënyra për të përmirësuar simptomat tuaja të artritit reumatoid përmes ushqimit të shëndetshëm, këshillohuni me mjekun tuaj për mbështetje në marrjen e vendimeve më të mira për gjendjen tuaj. /Telegrafi/