Në fshatin palestinez Battir, ku tarracat e lashta ujiten nga një burim natyror, jeta vazhdon siç ka ndodhur me shekuj.
Pjesë e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, Battir është i njohur për ullishtat dhe vreshtat e tij, shkruan BBC.
Por tani është pika më e fundit e ndezjes mbi vendbanimet në Bregun Perëndimor të pushtuar, transmeton Telegrafi.
Izraeli ka miratuar një vendbanim të ri hebre këtu, duke hequr tokën në pronësi private për shtëpitë e reja të kolonëve, dhe janë ngritur poste të reja madje pa autorizimin izraelit.
“Ata po vjedhin tokën tonë për të ndërtuar ëndrrat e tyre mbi katastrofën tonë”, thotë Ghassan Olyan, prona e të cilit është në mesin e atyre të sekuestruara.
Unesco thotë se është shqetësuar nga planet e kolonëve rreth Battirit, por fshati është larg nga një shembull i izoluar.
Të gjitha vendbanimet shihen si të paligjshme sipas ligjit ndërkombëtar, megjithëse Izraeli nuk pajtohet.
“Ata nuk kujdesen për ligjin ndërkombëtar, apo ligjin vendas, madje edhe ligjin e Zotit”, thotë Olyan.
Javën e kaluar, shefi i inteligjencës së brendshme të Izraelit, Ronen Bar, u shkroi ministrave duke paralajmëruar se ekstremistët hebrenj në Bregun Perëndimor po kryenin akte “terrori” kundër palestinezëve, dhe po i shkaktonin “dëme të papërshkrueshme” vendit.
Që nga fillimi i luftës në Gaza, ka pasur një përshpejtim të rritjes së vendbanimeve në Bregun Perëndimor të pushtuar.
Ekstremistët në qeverinë e Izraelit mburren se këto ndryshime do të pengojnë krijimin e një shteti të pavarur palestinez.
Ekziston edhe frika se ata kërkojnë të zgjasin luftën në Gaza për t’iu përshtatur qëllimeve të tyre.
Yonatan Mizrahi nga Peace Now, një organizatë izraelite që monitoron rritjen e vendbanimeve, thotë se ekstremistët hebrenj në Bregun Perëndimor po përkeqësojnë një situatë tashmë të tensionuar dhe të paqëndrueshme, dhe po e bëjnë më të vështirë se kurrë përfundimin e konfliktit izraelito-palestinez.
Ai beson se një “përzierje zemërimi dhe frike” në shoqërinë izraelite pas sulmeve të 7 tetorit, në të cilat u vranë 1200 njerëz, po i shtyn kolonët të marrin më shumë tokë, me më pak njerëz që i pyesin ata.
Një studim i qershorit nga Qendra Kërkimore Pew sugjeroi se 40% e izraelitëve besonin se vendbanimet e bënin vendin më të sigurt, nga 27% në 2013. Ndërkohë, 35% e njerëzve të anketuar thanë se vendbanimet dëmtonin sigurinë e Izraelit, nga 42%.
Mizrahi shqetësohet se ekstremistët hebrenj në Bregun Perëndimor po përkeqësojnë një situatë tashmë të tensionuar dhe të paqëndrueshme, duke e bërë më të vështirë se kurrë përfundimin e konfliktit izraelito-palestinez.
“Unë mendoj se është jashtëzakonisht e rrezikshme. Po rrit urrejtjen nga të dyja palët”, thotë ai.
Që nga shpërthimi i luftës, dhuna e kolonëve kundër civilëve palestinezë në Bregun Perëndimor është rritur.
Tashmë kishte qenë në rritje, por në 10 muajt e fundit OKB-ja ka dokumentuar rreth 1270 sulme, krahasuar me 856 në të gjithë vitin 2022.
Sipas organizatës izraelite të të drejtave të njeriut B’Tselem, gjatë së njëjtës periudhë ngacmimi i kolonëve izraelitë i ka detyruar palestinezët të largohen nga të paktën 18 fshatra në Bregun Perëndimor, territori palestinez midis Izraelit dhe Jordanisë që u pushtua nga Izraeli në luftën e Lindjes së Mesme të vitit 1967, dhe që atëherë ka qenë e pushtuar.
Midis 7 tetorit dhe gushtit 2024, 589 palestinezë u vranë në Bregun Perëndimor – të paktën 570 nga forcat izraelite dhe të paktën 11 nga kolonët, sipas OKB-së. Ato përfshijnë disa që thuhet se kanë planifikuar sulme si dhe civilë të paarmatosur. Në të njëjtën periudhë, palestinezët vranë pesë kolonë dhe nëntë anëtarë të forcave të sigurisë izraelite.
Këtë javë, një palestinez i moshës 40-vjeçare thuhet se u qëllua për vdekje pasi kolonët dhe ushtarët izraelitë hynë në Wadi al-Rahhel, afër Betlehemit. Ushtria izraelite tha se gurë ishin hedhur më parë në një automjet izraelit aty pranë.
Muajin e kaluar, një palestinez 22-vjeçar u vra kur dhjetëra kolonë pushtuan fshatin Jit, duke shkaktuar dënime ndërkombëtare. Forcat izraelite të sigurisë kanë bërë katër arrestime dhe e kanë përshkruar incidentin si një “ngjarje të rëndë terroriste”.
Por rekordi në raste të tilla është ai i mosndëshkimit virtual. Grupi izraelit i të drejtave civile Yesh Din zbuloi se, midis 2005 dhe 2023, vetëm 3% e hetimeve zyrtare për dhunën e kolonëve përfunduan me një dënim.
Në letrën e Ronen Bar, e cila u zbulua në mediat izraelite, kreu i shërbimit të sigurisë Shin Bet të Izraelit tha se kolonët radikalë u trimëruan nga zbatimi i ligjit me duar të lehta.
‘Jashtëzakonisht e rrezikshme’
Kolonët jetojnë në komunitete ekskluzivisht hebreje të ngritura në pjesë të Bregut Perëndimor.
Shumë vendbanime kanë mbështetjen ligjore të qeverisë izraelite; të tjerat, të njohura si poste, dhe shpesh të thjeshta si karvanët, janë të paligjshme edhe sipas ligjit izraelit. Por ekstremistët i ndërtojnë ato pa marrë parasysh në një përpjekje për të kapur më shumë tokë.
Në korrik, kur gjykata e lartë e OKB-së gjeti për herë të parë se pushtimi i Bregut Perëndimor nga Izraeli, përfshirë Jerusalemin Lindor, ishte i paligjshëm, tha se vendi duhet të ndalojë të gjithë aktivitetin e vendbanimeve dhe të tërhiqet sa më shpejt të jetë e mundur.
Aleatët perëndimorë të Izraelit i kanë përshkruar vazhdimisht vendbanimet si një pengesë për paqen. Izraeli e hodhi poshtë gjetjen, duke thënë: “populli hebre nuk është pushtues në tokën e tij”.
Tani ka frikë se ekstremistët po punojnë për t’i bërë vendbanimet në Bregun Perëndimor të pakthyeshëm.
Ata kanë zgjeruar me shpejtësi kontrollin e tyre mbi territorin, me mbështetjen e qeverisë të ekstremit të djathtë në historinë e Izraelit. Këta ekstremistë po avancojnë planet e aneksimit në Bregun Perëndimor dhe gjithashtu bëjnë thirrje hapur për popullimin e Gazës pasi të përfundojë lufta. Kolonët tani shërbejnë në zemër të qeverisë së Izraelit, në ministritë kryesore.
Pikërisht në kohën kur liderët botërorë që kundërshtojnë vendbanimet po shprehin një entuziazëm të ripërtërirë për një zgjidhje me dy shtete – një plan paqeje i shumëpritur që do të krijonte një shtet të veçantë palestinez – nacionalistët fetarë izraelitë, të cilët besojnë se të gjitha këto toka me të drejtë i përkasin Izraelit, po zotohen të bëjnë të pamundur ëndrrën e një shteti të pavarur palestinez.
Analistët mendojnë se kjo është arsyeja pse disa politikanë po refuzojnë të pranojnë çdo marrëveshje armëpushimi.
“Arsyeja që ata nuk duan të përfundojnë konfliktin apo të hyjnë në një marrëveshje pengjesh, është sepse ata besojnë se Izraeli duhet të vazhdojë të luftojë derisa të arrijë një pikë ku mund të qëndrojë brenda Gazës”, thotë Tal Schneider, korrespondent politik për The Times of Israel.
“Ata mendojnë se për një afat të gjatë ideologjia e tyre është më e drejtë. Kjo është logjika e tyre”, shtoi ai.
Ndërkohë autoritetet izraelite kanë njoftuar planet për pesë vendbanime të reja, përfshirë atë në Battir dhe kanë deklaruar një sipërfaqe rekord toke, të paktën 23 kilometra katrorë, për shtetin. Kjo do të thotë se Izraeli e konsideron atë tokë izraelite, pavarësisht nëse është në territoret e pushtuara palestineze, ose në pronësi private të palestinezëve, ose të dyja, dhe palestinezët nuk lejohen ta përdorin atë.
Duke ndryshuar faktet në terren, siç e përshkruajnë kolonët, ata shpresojnë të lëvizin mjaft izraelitë në tokë dhe të ndërtojnë mjaftueshëm mbi të për ta bërë praninë e tyre të pakthyeshme. Shpresa e tyre afatgjatë është që Izraeli të aneksojë zyrtarisht tokën.
Jashtë konfiskimeve të tokave të sanksionuara nga shteti, ekstremistët gjithashtu kanë krijuar me shpejtësi postet e vendbanimeve.
Në një nga al-Kanoub, në veri të Hebronit, imazhet satelitore treguan se karvanët dhe rrugët e reja ishin shfaqur në muajt që nga fillimi i luftës. Ndërkohë, një komunitet i tërë palestinez është dëbuar me forcë nga toka.
Në al-Kanoub, Ibrahim Shalalda, 50 vjeç, dhe xhaxhai i tij 80-vjeçar Mohammed, thanë se shtëpitë e tyre ishin shkatërruar nga kolonët nëntorin e kaluar.
Derisa ekipi i BBC-së po afrohej, një kolonist ekstremist bllokoi rrugën me veturën e tij.
Së shpejti mbërritën izraelitë të armatosur. Grupi – disa ushtarë të Forcave të Mbrojtjes të Izraelit (IDF), me shenja në uniformat e tyre dhe një i identifikuar si oficer i sigurisë së vendbanimeve – që i ndaloi për kontroll.
Roja i vendbanimit i detyroi dy fermerët palestinezë të dalin nga vetura dhe i kontrolloi. Pas dy orësh, ushtarët e IDF i shpërndanë kolonët dhe lejuan veturën e BBC të largohej.
Izraeli filloi të vendosej në Bregun Perëndimor menjëherë pasi e pushtoi atë nga Jordania dhe e pushtoi më shumë se pesë dekada më parë. Qeveritë e njëpasnjëshme që atëherë kanë lejuar zgjerimin e vendbanimeve zvarritëse.
Sot, rreth tre milionë palestinezë jetojnë atje – duke përjashtuar Jerusalemin Lindor të aneksuar nga Izraeli – së bashku me rreth gjysmë milioni hebrenj izraelitë në më shumë se 130 vendbanime.
Por një figurë e shquar e qeverisë së ekstremit të djathtë, e cila mori detyrën në vitin 2022, po premton të dyfishojë numrin e kolonëve në një milion.
Bezalel Smotrich beson se hebrenjtë kanë të drejtën e dhënë nga Zoti për këto toka. Ai kryeson një nga dy partitë e ekstremit të djathtë, pro kolonëve që kryeministri veteran Benjamin Netanyahu solli në koalicionin e tij qeverisës pasi zgjedhjet e vitit 2022 e rikthyen atë në pushtet.
Smotrich shërben si ministër i Financave, por gjithashtu ka një post në ministrinë e Mbrojtjes, gjë që e ka lejuar atë të bëjë ndryshime gjithëpërfshirëse në politikat izraelite në Bregun Perëndimor.
Ai ka investuar masivisht financat e shtetit në vendbanime, duke përfshirë rrugët dhe infrastrukturën e re. Por ai ka krijuar gjithashtu një burokraci të re, duke marrë kompetenca nga ushtria, për të përshpejtuar ndërtimin e kolonëve.
Në komentet e regjistruara fshehurazi për mbështetësit, Smotrich mburrej se po punonte drejt “ndryshimit të ADN-së” të sistemit, dhe për aneksimin de facto që do të ishte “më i lehtë për t’u gëlltitur në kontekstin ndërkombëtar dhe ligjor”.
“Misioni i jetës sime”
Nacionalistët fetarë kanë qëndruar në periferi të politikës izraelite për dekada.
Por ideologjia e tyre dalëngadalë është bërë më popullore. Në zgjedhjet e vitit 2022, këto parti morën 13 vende në parlamentin izraelit prej 120 vendesh, dhe u bënë mbretër në koalicionin e krahut të djathtë të Netanyahut.
Gjatë luftës, Bezalel Smotrich dhe shoku i tij radikal Itamar Ben-Gvir, tani ministër i Sigurisë Kombëtare i Izraelit, kanë bërë vazhdimisht komente që nxisin ndarjen sociale dhe provokojnë aleatët perëndimorë të Izraelit.
Pasi ushtria izraelite arrestoi rezervistë të akuzuar për sulme seksuale ndaj një të burgosuri palestinez, Ben Gvir tha se ishte “e turpshme” për Izraelin të arrestonte “heronjtë tanë më të mirë”. Këtë muaj, Smotrich sugjeroi se mund të ishte “e justifikuar dhe morale” të vdisnin nga uria banorët e Gazës.
Por është në Bregun Perëndimor dhe në Gaza që e djathta ekstreme kërkon të bëjë ndryshime të përhershme.
“Ky është një grup izraelitësh që kanë qenë kundër çdo lloj kompromisi me palestinezët ose fqinjët e tjerë arabë të Izraelit”, thotë Anshel Pfeffer, gazetare veterane izraelite dhe korrespondente për The Economist.
Dhe me luftën në Gaza, e djathta ekstreme sheh një mundësi të re. Smotrich ka bërë thirrje që banorët palestinezë të largohen, duke i hapur rrugë izraelitëve që mund të “bëjnë shkretëtirën të lulëzojë”.
Megjithëse Netanyahu e ka përjashtuar mundësinë e rivendosjes së vendbanimeve hebraike në Gaza, ai mbetet mbështetës i partive të së djathtës ekstreme, të cilat kërcënojnë të shembin koalicionin e tij nëse ai nënshkruan një marrëveshje armëpushimi “të pamatur”, për të sjellë në shtëpi pengjet izraelitë të mbajtur aktualisht nga Hamasi.
Logjika e ekstremistëve mund të jetë ajo që ndjek vetëm një pakicë izraelite. Por kjo po ndihmon në zgjatjen e luftës dhe po transformon në mënyrë dramatike peizazhin e Bregut Perëndimor – duke shkaktuar dëme afatgjata në shanset e paqes. /Telegrafi/