Cilat janë ngjarjet që kanë shënuar shqiptarët dhe botën në vitin 1931?
Bota është në një paqe të brishtë, por gati për shpërthime tjera më të mëdha. Mao Zedong më 1931 shpall Republikën Sovjetike Kineze, që mbijeton deri në vitin 1937. Lufta Civile në Kinë nisi më 1927, për të marrë fund më 1947 kur Mao merr pushtetin dhe shpall Republikën Popullore të Kinës. Tre deri në pesë milionë njerëz janë vrarë në këtë luftë civile. Afro 50 milionë të tjerë gjatë sundimit të Maos – nga uria, vrasjet e përndjekjet.
Po më 1931, Josif Stalin nis luftën kundër feve, ndërsa mban fjalimin për industrializimin e shpejt të BRSS-së. Me këtë i jepet goditje “Politikës së Re Ekonomike” të vitit 1921 kur, për të shmangur urinë dhe krizën e thellë ekonomike si rezultat i dështimit të ekonomisë së planifikuar socialiste, Vladimir Iliq Lenini rikthehet në një masë tek kapitalizmi duke lejuar prodhimin e orientuar drejt fitimit, pronësinë private mbi prodhimin e mallrave të konsumit dhe grumbullimin e pasurisë. Komunistët atëherë i lejuan ndërmarrjet shtetërore që t’ua dorëzonin fabrikat e tyre individëve privatë dhe t’u besonin privatëve si financimin, ashtu edhe logjistikën e aktiviteteve të biznesit. Por, më 1926 Stalini thotë se “lejuam kapitalin privat dhe u tërhoqëm pjesërisht për të rigrupuar forcat tona, dhe më pas për t’u hedhur në sulm”. Pasojat e këtij “sulmi” janë zia bukës dhe terrori në atë që Stalini e quajti si “asgjësimi i kulakëve”. Kulakët ishin pronarët e tokave, të cilët do ta bartin barrën më të madhe të industrializimit të vendit. Nga viti 1932 e deri më 1940, afro 400 mijë kulakë vriten e 15 milionë të tjerë, bashkë me familje, deportohen deri më 1937 (shumë nga ta vdesin nga kushtet e këqija). Nën Stalinin vdesin mbi 20 milionë banorë të BRSS-së. Si për habi, kur më 1931 Stalini nis procesin e industrializimit, lindin edhe dy liderë që do t’ia japin goditjet e fundit BRSS-së: Mikhail Gorbachev, sekretari i Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik në vitet 1985-1991, dhe Boris Yeltsin – presidenti i parë i Rusisë pas shpërbërjes së BRSS-së më 1991.
Më 1931 nis punimet Parlamenti i Finlandës, Kemal Ataturku rizgjedhet president i Turqisë, kancelari gjerman Heinrich Bruning paralajmëron për kolapsin e sistemit bankar të Austrisë që po e mban të bllokuar edhe Gjermaninë, ndërsa gangsteri Al Capone dënohet me 11 vjet burg për shkak të evazionit të taksave.
Më 1931 lindin aktorët Robert Duvall, James Earl Jones dhe James Dean, magnati i mediave Rupert Murdoch, poetja Alda Merini, poeti Dritëro Agolli dhe kompozitori Pjetër Gaci. Ky i fundit e ka kompozuar këngën “Ky marak”. Muza që ka inspiruar një prej këngëve më të bukura shqiptare të dashurisë, ishte një prej femrave më të bukura shkodrane, në vitet ’70 të shekullit XX. Por, kjo “dashuri” që ngjan me “Elegjinë e Marienbadit” të Gëtes – vlerë e lartë njerëzore dhe aspak të përlyer prej banaliteteve të përditshme – shpërfaq kulturën dhe humanizmin shqiptar që sot po tretet. Pjetër Gaci veç e ka parë muzën në rrugë (“Kur kalon rrugës me naze / si lule zambak / ndalu pak e hidhma synin / se kam zanë marak”), ndërsa nuk e ka publikuar këngën pa e marrë lejen e burrit të saj (me të cilin po ashtu nuk ka ndenjur kurrë). Për ta kuptuar këtë ndjesi dhe historinë prapa këngës, lexojeni një pjesë të rrëfimit të Stefan Çapalikut, nga vepra “Secili çmendet simbas mënyrës së vet”!
“Nuk e nxirrte që nuk e nxirrte zotni Pjetri këngën në publik, pa ia treguar më së pari të shoqit të asaj zonje e pa marrë leje prej tij, edhe pse askund në këngë nuk permendej emri i saj.
– Unë jam Pjetër Gaci, – i doli përpara një mëngjes të shoqit të muzës së vet, – dhe unë e di se kush jeni.
– Unë, e di se kush jeni ju, – iu përgjigj zotëria.
Atëherë Pjetri i kërkoi vetëm pesë minuta për të kthyer së bashku te shtëpia e vet. U ul në piano dhe ia këndoi këngën.
– Ja, këtë desha me ta tregue, – i tha, – dhe ti je i pari që e dëgjon. Këtë kangë e kam shkrue për gruen tande e në qoftë se ti thue mos me e nxjerrë, unë tash e fshij e të kërkoj të falun për guximin.
Duhet të ketë ndejë me kryet ulë ai farë burri. Ndoshta edhe ai tjetri. Por jo. Pauza nuk kish zgjatë shumë.
– Unë po ndjehem i nderuem, mor zotni Pjetër, për këto fjalë e këtë muzikë të bukur që ia paske kushtue sime shoqe. Të falemnderës, – i ka zgjatë dorën dhe ka dalë”!
Më 1931 vdes shkencëtari i madh Thomas Edison, që kishte hiç më pak se 1 093 patente. Ndërsa, nga agjentët serbë vritet historiani Milan Sufflay që po ndriçonte të kaluarën shqiptare. Serbët ia thyen kokën, bastisën apartamentin e tij dhe vodhën dorëshkrimin “Kodeksi Albanikus”, vëllimi i tretë, një vepër madhore për historinë dhe kulturën shqiptare që nuk është gjetur më. Për vrasjen e tij ka reaguar edhe Albert Einstein dhe Heinrich Mann (shkrimtar dhe vëllai i të famshmit Thomas Mann), të cilët dënuan publikisht Beogradin për këtë krim. Letra e tyre u botua në faqen e parë të gazetës së njohur “The New York Times”.
Ndërkohë, më 1931 kryhet një atentat i pasuksesshëm në Vjenë, kundër Ahmet Zogut që kishte shpallë veten për mbret të shqiptarëve. Historiani Bernd Fischer, në studimet e tij numëron plot 600 hasmëri të Ahmet Zogut. Por, vetëm katër herë u tentua direkt për t’ia marrë jetën atij, pa sukses. Po të njëjtin vit, më 1931, Zogu nis planet për krijimin një flote detare shqiptare, duke blerë … një kryqëzor!
Ndërkohë, në Kosovë punët janë keq. Regjistrimi i popullatës nga Serbia tregon se po dështon kolonizimi serb, meqë prapë shqiptarët ishin shumicë (62 për qind sipas serbëve). Meqë kolonizimi nuk po tregonte rezultate, atëherë shtohen përpjekjet për deportime në Turqi, si dhe për vendosjen e çetnikëve në Kosovë. Jeta në Kosovë ishte e frikshme, si dy filmat horror premiera e të cilave jepet më 1931 : “Dracula” dhe “Frankenstein”. /Telegrafi/
