Presidenti amerikan, Joe Biden po takohej me anëtarët e familjes mbretërore në Spanjë të martën, kur u kumtua lajmi se një plan i guximshëm që ai kishte hartuar gjashtë muaj më parë ishte në fazën e përfundimit.
Udhëheqësit e Finlandës dhe Suedisë po takoheshin në një sallë konferencash me liderin e Turqisë, i cili për javë të tëra kishte vendosur pengesa për anëtarësimin e tyre në NATO. Grupi kishte arritur një përparim. Por ata donin një kontroll të fundit për të siguruar miratimin e Bidenit, raporton cnn.
Duke lënë takimin me Mbretin Felipe VI në Pallatin Mbretëror, i pari i shtetit amerikan u informua për marrëveshjen e arritur nga presidenti i Finlandës, Sauli Niinisto dhe kryeministrja e Suedisë, Magdalena Andersson me presidentin turk, Recep Tayyip Erdogan. Dhe ai “shtypi butonin e gjelbër”, transmeton Telegrafi.
Në gjashtë muaj e gjysmë që kur Biden bëri bisedën e parë telefonike me Niiniston duke i sugjeruar që t’i bashkohej NATO-s, situata e sigurisë në Evropë ka ndryshuar në mënyrë drastike.
Pushtimi i Rusisë në Ukrainë ka hedhur poshtë supozimet e kahershme për sigurinë e kombeve përgjatë kufijve të saj. Dhe vendet që kishin mbështetur për dekada të tëra një politikë të rreptë neutraliteti po rishikojnë papritur qëndrimin e tyre, transmeton Telegrafi.
“Vendimi i tyre për t’u larguar nga neutraliteti dhe tradita e neutralitetit, për t’u bashkuar me aleancën e NATO-s do të na bëjë më të fortë dhe më të sigurt, dhe NATO-n më të fortë”, tha Biden në fillim të samitit të NATO-s në Madrid. “Ne po dërgojmë një mesazh të pagabueshëm sipas mendimit tim… se NATO është e fortë, e bashkuar dhe hapat që po ndërmarrim gjatë këtij samiti do të rrisin më tej forcën tonë kolektive”, shtoi ai.
Biden tha se me pranimin e dyja vendeve skandinave po jenin sinjale se synimet e presidentit rus, Vladimir Putinit për të frenuar përhapjen e NATO-s drejt lindjes kishin dështuar.
“Unë thashë se Putini po kërkonte ‘finlandizimin’ e Evropës. Ai do të marrë ‘NATOizimin’ e Evropës, dhe kjo është pikërisht ajo që ai nuk donte, kjo është pikërisht ajo që duhet bërë për të garantuar sigurinë për Evropën. Dhe unë mendoj se kjo është e nevojshme”, tha ai.
Përpjekjet për të futur Finlandën dhe Suedinë në NATO ishin punë e disa muajve të diplomacisë së qëndrueshme dhe, gjatë ditëve të fundit, një numër të madh të telefonatave dhe takimeve midis zyrtarëve të lartë.
Procesi u përshkrua nga zyrtarë të lartë amerikanë dhe evropianë. Të mërkurën, NATO i bëri zyrtarisht ftesat Finlandës dhe Suedisë për t’u bashkuar me aleancën.
Duke shkuar në samitin e kësaj jave, pak nga ata zyrtarë besuan se çështjet që bllokojnë pranimin e dy vendeve skandinave do të zgjidheshin në kohën kur udhëheqësit të largoheshin nga Madridi.
Në vend të kësaj, ata hoqën dorë për të bërë përparim në një çështje që ata besonin se mund të zgjatej me muaj më shumë, transmeton Telegrafi.
Në vend të kësaj, maratonë takimesh si dhe një bashkëbisedim telefonik mes Bidenit me Erdoganit, rezultuan në hapjen e rrugës për anëtarët më të rinj të NATO-s. Në fund, Biden e varrosi perspektivën e një takimi zyrtar me Erdoganin në margjinat e samitit të kësaj jave, ndërsa ai e shtynte planin drejt vijës së finishit.
Pas pushtimit rus të Ukrainës, është e qartë pse Finlanda dhe Suedia do të konsideronin braktisjen e qëndrimeve të tyre të vjetra të sigurisë për t’u bashkuar me NATO-n. Por në muajin dhjetor, përpara se tanket ruse të fillonin të rrotulloheshin në Ukrainë, perspektiva ishte më e largët.
Megjithatë, më 13 dhjetor, Biden telefonoi Niiniston për të ngritur idenë. Putin kishte grumbulluar trupa dhe pajisje përgjatë kufijve të Ukrainës. Dhe ishte e qartë për të se situata e sigurisë në Evropë do të ndryshonte në mënyrë dramatike.
Në muajin mars, pasi filloi pushtimi, Biden e ftoi Niiniston në Shtëpinë e Bardhë për bisedime. Të ulur në Zyrën Ovale dhe duke përmbledhur detajet e propozimit, të dy burrat morën telefonin dhe thirrën Andersson në Suedi.
Në muajin maj, të dyja vendet paraqitën zyrtarisht aplikimet e tyre për t’u bashkuar me aleancën e NATO-s. Të nesërmen, ata ishin në Kopshtin e Trëndafilave të Shtëpisë së Bardhë me Bidenin duke shënuar një moment historik.
“Pas 200 vitesh mosangazhim ushtarak, Suedia ka zgjedhur një rrugë të re”, tha Andersson. “Finlanda ka marrë vendimin e saj pas një procesi të shpejtë, por shumë të plotë”, shtoi Niinisto.
Megjithatë, festa në Kopshtin e Trëndafilave hasi në një rezistencë të fortë nga Turqia për të shtuar anëtarë të rinj në aleancë. Anëtari prej kohësh më sfidues i NATO-s, Erdogan akuzoi kombet se strehojnë anëtarë të Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit, militante separatiste, e njohur gjithashtu si PKK, të cilën Turqia e sheh si një organizatë terroriste.
Ai gjithashtu donte që vendet të heqin qafe një embargo ndaj Turqisë për blerjen e armëve, e cila u vendos pas ndërhyrjes ushtarake të shtetit turk në Sirinë veriore në vitin 2019.
Të tre vendet vazhduan të bisedonin. Por në një vendim të vetëdijshëm, Biden u përpoq të mbante distancën dhe të shmangte vendosjen e Shteteve të Bashkuara në mes. Në vend të kësaj, Biden “i zgjodhi disa momente për të ta kaluar këtë në vijën e finishit”, sipas një zyrtari të lartë të administratës.
“Amerikanët nuk duan ta vënë veten në mes të kësaj, sepse çmimi më pas rritet”, tha një zyrtar evropian. “Nëse amerikani (Presidenti) tregon disi se ky është problemi, (Erdogan) do të shtojë kërkesat e tij”, shtoi ai.
Megjithatë, bisedimet vazhduan mes palëve të ndryshme. Këshilltari për sigurinë kombëtare, Jake Sullivan dhe Sekretari Amerikan i Shtetit, Antony Blinken folën me homologët e tyre turq. Finlanda dhe Suedia mbajtën bisedimet e tyre me Turqinë. Dhe bisedimet u ndërprenë.
Ndërsa samiti i Madridit afrohej, zyrtarët amerikanë dhe evropianë u zhgënjyen gjithnjë e më shumë nga rezistenca e Turqisë, për të cilën disa besonin se po bëhej qëllimisht për të nxjerrë lëshime. Zyrtarët që dikur thanë privatisht se shpresonin se samiti i Madridit do të vepronte si një parti mikpritëse për dy anëtarët më të rinj të aleancës, besuan se perspektiva ishte e pamundur.
“Unë nuk jam ulur këtu sot duke sugjeruar se të gjitha çështjet do të zgjidhen nga Madridi”, tha Sullivan të hënën – një ditë përpara arritjes së Bidenit në Madrid.
Por me afrimin e samitit, u shfaqën shenja përparimi. Dhe të martën në mëngjes, Biden mori një kërkesë nga Niinisto dhe Andersson: Ishte koha e duhur që ai të telefononte Erdoganin.
Duke folur nga alpet bavareze, ku ai po merrte pjesë në samitin e G7, Biden inkurajoi udhëheqësin e deriatëhershëm rebel turk që të “kapë momentin dhe ta bëjë këtë në Madrid”, tha zyrtari i administratës. Dhe ai i tha atij nëse marrëveshja mund të arrihej përpara fillimit të samitit, kjo do të krijonte terrenin për një takim zyrtar dypalësh midis dy burrave në Spanjë.
“Është procedura standarde operative e Turqisë që të mos bëjë lëshime deri në momentin e fundit të mundshëm. Dhe ky moment i fundit i mundshëm zakonisht përkufizohet si një marrëdhënie dypalëshe me presidentin e SHBA-së”, tha zyrtari evropian.
Strategjia u tregua efektive. Në mbrëmjen e hershme, Niinisto, Andersson dhe Erdogan po njoftonin se kundërshtimet e Turqisë ishin hequr dhe aplikimet e Finlandës dhe Suedisë për t’u anëtarësuar në NATO do të vazhdonin. Dhe Biden do të takohet zyrtarisht me Erdoganin të mërkurën.
Turqia tha se “mori atë që donte” në marrëveshje, duke përfshirë bashkëpunimin për “ekstradimin e kriminelëve terroristë”. Zyrtari i lartë i administratës amerikane tha se kishte “një tufë pjesësh lëvizëse” dhe jo një “fjalë apo frazë të vetme” që provonte pikën e fundit të ngecjes.
Ankesat e vjetra të Erdoganit ndaj Shteteve të Bashkuara, duke përfshirë refuzimin e Uashingtonit për t’i shitur Turqisë aeroplanë luftarakë F-16 dhe kërkesën e tij që SHBA të ekstradojë një klerik që ai akuzon për kultivimin e një përpjekjeje për grusht shteti, mbeten të pazgjidhura – dhe ka të ngjarë të lindin në takimin e tij me Biden.
Megjithatë, pavarësisht nga mosmarrëveshja dikur, udhëheqësit e cilësuan rezultatin si një triumf. Dhe më shumë se katër muaj pas luftës ruse në Ukrainë, NATO është gati të mirëpresë dy anëtarë të rinj.
“Urime Finlandës, Suedisë dhe Turqisë për nënshkrimin e një memorandumi trepalësh – një hap vendimtar drejt një ftese të NATO-s në Finlandë dhe Suedi, e cila do të forcojë Aleancën tonë dhe do të forcojë sigurinë tonë kolektive – dhe një mënyrë e shkëlqyer për të filluar Samitin”, shkroi Biden në Twitter. /Telegrafi/
⚡️Turkey is withdrawing its opposition and will support Finland and Sweden joining NATO at this week’s Alliance summit – the countries signed a joint statement after the talks in Madrid. pic.twitter.com/bpfIh7IzlM
— BLYSKAVKA (@blyskavka_ua) June 28, 2022