Për muaj të tërë, kambanat e alarmit kanë goditur preokupimin ndërkombëtar me pandeminë: mbi grumbullimin masiv të trupave të Rusisë në kufirin e saj me Ukrainën.
Inteligjenca amerikane paralajmëroi se Rusia mund të jetë duke përgatitur një pushtim. Moska e mohoi atë, por vazhdoi me një sërë kërkesash specifike nga NATO dhe Shtetet e Bashkuara që shkojnë shumë përtej Ukrainës.
Si Uashingtoni ashtu edhe NATO u përgjigjën më 26 janar duke ofruar dialog, por jo lëshime, raporton euronews.
Shumë kanë pyetur se cilat janë qëllimet e vërteta të Putinit? A ka një pengesë adekuate? Dhe nëse Rusia sulmon, a kanë NATO dhe Perëndimi kapacitetin për t’u përgjigjur në një mënyrë mjaft të fortë?
Kriza ka vënë në pikëpyetje unitetin perëndimor. Ai gjithashtu ka vënë në qendër të vëmendjes NATO-n në veçanti, dy vjet pasi presidenti Macron e quajti në mënyrë të famshme aleancën ushtarake transatlantike “të vdekur truri”.
Çfarë dëshiron Rusia?
Tensionet midis Rusisë dhe Perëndimit janë ndërtuar që kur Vladimir Putin filloi luftën në 2019 dhe aneksoi Krimenë. Si përgjigje, NATO dërgoi përforcime në vendet që shiheshin si të prekshme ndaj agresionit rus.
Në dhjetor, Moska përcaktoi kërkesat e saj të sigurisë në dy dokumente: një traktat të propozuar me SHBA-në dhe një marrëveshje me NATO-n, transmeton Telegrafi.
Në thelb, Rusia tani kërkon garanci që NATO do të ndalojë zgjerimin e saj drejt lindjes, do të përjashtojë anëtarësimin e Ukrainës dhe vendeve të tjera ish-sovjetike dhe do të zhbëjë dislokimet e saj ushtarake në Evropën Qendrore dhe Lindore.
“Putini tani ka kërkuar një rivendosje dhe dëshiron që të gjitha forcat e NATO-s të tërhiqen. Në fakt, ai dëshiron të njihet se këto kombe janë brenda sferës së ndikimit të Moskës,” shkroi Geoffrey Van Orden nga Instituti Gold për Strategjinë Ndërkombëtare, në një artikull opinion për Euronews.
“Çfarë është duke bërë në të vërtetë Putini? Ai po teston vendosmërinë perëndimore. Ai dëshiron njohjen e fitimeve të tij në rajonin e Donbasit dhe Krimesë, kontrollin e plotë të vijës bregdetare të Detit Azov, dominimin e Detit të Zi dhe në fund kthimin e Ukrainës dhe të tjerave. Vendet e ish-bllokut sovjetik në ndikimin e Moskës”, shtoi Van Orden, gjithashtu një ish-oficer ushtarak britanik dhe një ish-zëdhënës i mbrojtjes konservatore në Parlamentin Evropian.
“Ai po ndjek të njëjtën strategji që ka ndjekur që nga viti 2014, me mjete të ndryshme”, i tha Euronews në nëntor analisti Fabrice Pothier nga Rasmussen Global, duke shtuar se një inkursion ushtarak rus në Ukrainë ishte i mundur.
“Megjithatë, unë mendoj se ai tashmë po arrin atë që dëshiron, që është të mbajë Ukrainën të dobët dhe të shqetësuar, dhe të vendosë gjithmonë këtë pikëpyetje në mbështetjen e Perëndimit për Ukrainën”, shtoi ai.
Disa ekspertë i vendosin synimet e Rusisë në terma më të theksuara. Për historianen Françoise Thom, specialiste për Rusinë, kërkesat e Moskës janë “një shantazh i orkestruar”.
“Duke lexuar shtypin perëndimor, njeriu ka përshtypjen se asgjë nuk po ndodh. Perëndimorët duket se nuk e kuptojnë se çfarë është në rrezik. Ata mendojnë se vetëm fati i Ukrainës po vendoset”, shkroi ajo për faqen e internetit Desk Russie.
“Me një fjalë, Rusia kërkon që NATO të bëjë vetëvrasje dhe Shtetet e Bashkuara të reduktohen në rolin e një fuqie rajonale”, shtoi ajo.
Sa të rrezikshme janë kërkesat e Rusisë për NATO-n?
Në javën e parë të janarit, muaji i parashikuar nga disa se do të ishte i pjekur për veprime ushtarake ruse, ish-sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Anders Fogh Rasmussen shpjegoi shtrirjen e kërkesave të fundit të Vladimir Putin.
NATO-s, shkroi ai për Politico, do të duhet të “kërkojë pëlqimin nga Moska për të vendosur trupa në Evropën Qendrore dhe Lindore, të përmbahet nga “çdo aktivitet ushtarak” në të gjithë Evropën Lindore, Kaukazinë Jugore dhe Azinë Qendrore dhe të ndalojë çdo stërvitje të NATO-s pranë Rusisë”.
Moska po kërkonte gjithashtu një garanci me shkrim se Ukrainës nuk do t’i ofrohej anëtarësimi në NATO dhe një projekt-traktat me Shtetet e Bashkuara që i ndalonte asaj dërgimin e forcave në zona të tilla si Balltiku dhe Deti i Zi, tha ai.
“Në asnjë rrethanë SHBA apo NATO nuk duhet të japin angazhime për zgjerimin e ardhshëm, real apo de facto”, shtoi ai. Udhëheqësit e NATO-s premtuan anëtarësim në të ardhmen për Ukrainën dhe Gjeorgjinë në vitin 2008.
Rasmussen vazhdoi duke renditur një sërë marrëveshjesh ndërkombëtare mbi marrëdhëniet NATO-Rusi, të cilat Moska tani po kërkonte të hiqte. Ato përfshinin një Kartë të OSBE-së të vitit 1999 mbi Sigurinë Evropiane, të cilën Rusia e nënshkroi. Kjo i jep një shteti pjesëmarrës lirinë “për të zgjedhur ose ndryshuar marrëveshjet e tij të sigurisë, duke përfshirë traktatet e aleancës”, shtoi ish-shefi i NATO-s.
“NATO është një aleancë paqeje. Ajo nuk dëshiron gjë tjetër veçse bashkëpunim paqësor me Rusinë,” vazhdoi ai. “Por ky bashkëpunim është vështirësuar nga sjellja e Putinit”.
Judy Dempsey, kryeredaktore e blogut Strategic Europe, shkruan për Carnegie Europe se veprimet e Rusisë janë krijuar kryesisht për të testuar Shtetet e Bashkuara, NATO-n dhe Evropën.
“Ata kanë të bëjnë me ndryshimin e epokës së pas Luftës së Ftohtë duke ripohuar ndikimin ushtarak dhe politik të Rusisë të para vitit 1989 në Ukrainë, Gjeorgji dhe vende të tjera në rajon. Ato pasqyrojnë një përplasje të rrezikshme të realiteteve gjeopolitike dhe historike”, tha ai.
Si duhet t’i përgjigjet NATO Rusisë?
Departamenti Amerikan i Shtetit ishte i çiltër mbi “nevojën për një qëndrim të bashkuar, të gatshëm dhe të vendosur të NATO-s për mbrojtjen kolektive të aleatëve” pas një thirrjeje të përbashkët në fillim të janarit midis Sekretarit të Shtetit amerikan, Antony Blinken dhe fqinjëve të Rusisë, “Nëntë Bukureshti” të vendeve të Evropës Lindore.
Në një deklaratë thuhet se Sekretari i Shtetit theksoi përkushtimin e Uashingtonit për “de-përshkallëzimin përmes parandalimit, mbrojtjes dhe dialogut”, si dhe “për sigurinë transatlantike dhe nenin 5 të NATO-s”, duke ruajtur parimin e tij të mbrojtjes kolektive.
Megjithatë, në rastin e Ukrainës jo-anëtare, “është e kufizuar ajo që NATO mund të vendosë në tavolinë”, tha për Euronews në dhjetor Peter Dickinson, një specialist për Ukrainën në Këshillin Atlantik.
“Natyrisht, Ukraina dhe Rusia janë të vetëdijshme se nuk ka asnjë mundësi reale të ndonjë përfshirjeje ushtarake nga ana e NATO-s. Pra, ajo që ne po flasim në të vërtetë janë sanksione ekonomike, ndoshta edhe disa sanksione politike,” tha ai, duke shtuar se këto duhet të jenë mjaftueshëm i fortë për të penguar qëllimin e Putinit për të rikthyer autoritetin rus mbi Ukrainën, transmeton Telegrafi.
“NATO po zbulon pak se si do të reagonte ndaj agresionit territorial rus”, thotë Geoffrey Van Orden, duke vënë në dukje se aleanca ka premtuar “mbështetje politike dhe praktike” për Ukrainën. Ai bën thirrje për “presion serioz financiar, duke përfshirë një përplasje në eksportet vendimtare të gazit”, si dhe “sanksione të synuara” kundër sektorëve të ndryshëm ekonomikë rusë.
“Opsionet e shkallëzimit mund të përfshijnë bllokimin e plotë të bankave dhe agjencive të mëdha shtetërore ruse dhe agjencive të investimeve”, shtoi ai në artikullin për Euronews.
“A do ta pushtojë Putini Ukrainën? Vetëm ai e di me të vërtetë”, tha Anders Fogh Rasmussen. “Por nëse ai e bën këtë, ne duhet të dërgojmë ndihmë domethënëse ushtarake në Ukrainë dhe të vendosim sanksione ekonomike që do të gjymtojnë ekonominë ruse, duke përfshirë anulimin e tubacionit të gazit natyror Nord Stream 2”.
Ish-shefi i NATO-s shkon më tej, duke i bërë thirrje aleancës ushtarake të “quajë bllof të Putinit” duke vepruar sipas premtimit të saj në 2008 për t’i dhënë Gjeorgjisë dhe Ukrainës “ulëse në tryezën e NATO-s”. Kjo, argumenton ai, do t’i jepte fund “vetos de facto” të liderit rus ndaj qëllimeve perëndimore të këtyre vendeve duke nxitur konflikte të nivelit të ulët në territoret e tyre.
“NATO nuk mund të negociojë në tytën e armës”, përfundon Rasmussen.
Sa e bashkuar është Evropa për NATO-n?
“Është jetike që NATO të jetë e bashkuar në zmbrapsjen kundër sjelljes kërcënuese të Rusisë dhe së bashku ne duhet ta mbajmë Rusinë në detyrimet e saj të kahershme”, i tha parlamentit më 6 janar Sekretarja e Jashtme e Mbretërisë së Bashkuar Liz Truss. “Nuk mund të ketë shpërblim për agresionin.”
Një unitet i tillë ka munguar vitet e fundit. Kur në vitin 2019 ai e etiketoi NATO-n “të vdekur truri”, Emmanuel Macron akuzoi aleancën se i mungonte një strategji e qartë politike në botën shumëpolare të pas Luftës së Ftohtë.
I publikuar në fund të vitit 2020, një raport i ri strategjik “NATO 2030” pranoi se në të kaluarën e afërt, reagimi i saj ushtarak ishte minuar nga hezitimi politik. Në të ardhmen, ai parashikonte më shumë fleksibilitet për vendet anëtare, për shembull duke lejuar ata që donin të dërgonin forca të mund ta bënin këtë në një “koalicion të vullnetarëve”.
Megjithatë, tensionet e NATO-s me Francën vazhduan. Në maj të vitit të kaluar u raportua se Parisi po i rezistonte një plani të përbashkët financimi, një përgjigje ndaj akuzave të SHBA se aleatët evropianë nuk po kontribuonin sa duhet.
Kohët e fundit NATO ka lavdëruar angazhimin e Francës dhe marrjen e përgjegjësisë këtë vit të forcës më të lartë të gatishmërisë së aleancës. Por presidenti francez gjithashtu ka promovuar prej kohësh nevojën për një aftësi më të fortë mbrojtëse evropiane dhe ka ringjallur thirrjet për një ushtri evropiane.
Duke përshkruar prioritetet e Francës për mandatin e saj gjashtëmujor të presidencës së BE-së në dhjetor, Macron promovoi një vizion për “autonominë strategjike” të BE-së, duke përfshirë “një mbrojtje evropiane më të fortë dhe më të aftë” që kontribuon në sigurinë transatlantike dhe globale dhe është plotësuese me NATO-n.
Franca thuhet se po i jep përparësi synimeve të tilla mbi një deklaratë të rinovuar të bashkëpunimit NATO-BE, që po hartohet aktualisht.
Peter Wahl i organizatës së alter-globalizimit Attac, argumenton se aspiratat evropiane për autonomi të zgjeruar ushtarake janë joreale dhe një shembull i “mendimit të dëshiruar të Brukselit”.
Realiteti, shkruan ai për revistën amerikane të krahut të majtë Jacobin, është se “NATO, në të cilën Uashingtoni — në fakt një konkurrent gjeopolitik — i quan të shtënat, vendos kufizime të rrepta për autonominë e vërtetë”, duke shtuar se Traktati i Lisbonës i BE-së thotë se shtetet anëtare Politika e sigurisë dhe e mbrojtjes duhet të jetë “konsistente” me atë të NATO-s. /Telegrafi/