Nga: Jean Luc Tourenne (fragment nga romani “Një mbret në Shqipëri”)
Takimi im i parë me vendasit më la kujtime që nuk do t’i harroj kollaj. Një doganier, që rrinte më këmbë në fund të urës zbritëse, kontrollonte një në çdo tre udhëtarë, mbase një në katër, duke e ngadalësuar zbarkimin edhe ashtu të avashtë. Mbante një lloj gjysmë uniforme, që i jepte një autoritet me të cilin ai e tepronte. Me pamjen e një bekçiu fshati, njeriu i plotfuqishëm ndalonte te disa pasaporta, formulonte ndonjë pyetje, mblidhte vetullat duke bërë sikur mëdyshej, pastaj i lejonte personat të kalonin, duke bërë një lëvizje prej shpirtmadhi.
Sipas gjasave, ai nuk kishte as fuqinë e as mjetet e duhura për të kthyer mbrapsht ndonjë udhëtar, por luante çdo gur që të linte përshtypjen se mund ta bënte një gjë të tillë.
Prita gjatë sa të mbaronte me italianen e shëndoshë që kisha përpara. Kur erdhi radha ime, kalova pa ia hedhur sytë, me shpresë se do të kontrollonte udhëtarin pasardhës, por unë nuk kam ditur kurrë të kaloj pa rënë në sy.
Bekçiu më ndaloi me një lëvizje autoritare. E pashë gjatë atë tipin, derisa po humbiste durimin, pastaj duke bërë sikur e kuptova çfarë deshte, i lashë në dorë një nga valixhet e mia.
– Meqë u ndodhët, miku im, mos harro të shkarkosh edhe valixhet e mia – i thashë – dhe shiko të më gjesh një taksi.
Në urë u dëgjuan të qeshura. Kur e njoha më pas natyrën e shpirtit të shqiptarit, krenarinë e tyre aq të pavend, që vriste më shumë se tuberkulozi, e kuptova sa e paimagjinueshme është që të ngatërrosh një nëpunës shteti, edhe të vogël fare, me një hamall. I tërbuar, ai hodhi për tokë bagazhin tim dhe më kërkoi dokumentet. Në fillim më foli në shqip e pastaj, kur kuptoi se nuk po merrja vesh asgjë në ato lehjet e tij, ia ktheu në italisht. Italishtja e tij, edhe pse disi e trashë, m’u duk e kuptueshme.
Ai shfletoi njëqind herë faqet e bardha të pasaportës sime amerikane, fringo të re. Para vështrimi të tij dyshues, nuk desha të luaj me atë pak durim që i kishte mbetur dhe me mirësjellje i kërkova të di nëse isha i autorizuar të zbrisja në tokë. Ai tundi kokën në mënyrë pohuese.
Mblodha bagazhet dhe bëra të iki. I pakënaqur ai nxori pistoletën, duke ngjallur ankth te njerëzit rrotull. Unë nuk desha të besoj se pasi i kisha shpëtuar asaj kasaphane botërore, që kishte përgjysmuar botën, do vdisja aty, i vrarë krejt pa arsye nga një lloj rojtari, në portin e Durrësit. Dikush nga paria u fut mes nesh për të gjykuar sherrin.
Dy minuta bisedë mjaftuan për ta bindur nëpunësin se e kishte gabim dhe ai u kthye në vendin e tij me bisht ndër shalë.
– Mos ia vini re atij idioti – më tha shpëtimtari im me një italishte të keqe – ai nuk njeh asgjë nga tradita e mikpritjes.
Duke mos dikur asgjë nga zakonet vendase, mendova se vërejtja e tij ishte krejt e rastit.
– Ai këmbëngul se ju ndaloi të kaloni dhe ju keni vazhduar rrugën me forcë. Gjithsesi këto lloj kontrollesh nuk kanë asnjë vlerë, dy vjet më parë as nuk ekzistonin.
Ai i thirri një hamalli, që mori valixhet e mia.
Pra, ishte një keqkuptim, një shprehi e zakonshme vendase, që nganjëherë shkaktonte zinxhirë hakmarrjesh familjare që vazhdonin gjysmë shekulli. Në Shqipëri gjërat zhvillohen së prapi dhe kjo në shumë kuptime. Për ta, tundja e kokës nga e majta në të djathtë shpreh pohim dhe nga lart poshtë, mohim. Doganieri me kokë më kishte thënë “po”, pra “jo” për të, gjë që i jepte të drejtë atij. Ky vend që kujtoja se e njihja, desh më kushtoi jetën që në minutën e parë që vura këmbën në të.