Në këtë ditë, 5 dhjetor 1952, smogu vdekjeprurës i shkaktuar nga një kombinim i ndotjes industriale dhe kushteve të motit mbuloi Londrën. Sipas vlerësimeve bashkëkohore, rreth 12,000 njerëz vdiqën si pasojë e këtij fenomeni.
Fenomeni i “mjegullës së Londrës” i parapriu prej kohësh krizës së fillimit të viteve të 50-ta. Smogu ishte një problem në Londër që në shekullin e 13-të, për shkak të djegies së qymyrit, dhe situata vetëm sa përkeqësohej pasi qyteti vazhdoi të zgjerohej, transmeton Telegrafi.
Ankesat për tymin dhe ndotjen u rritën në vitin 1600, kur nën Mbretin James I u miratua një ligj shumë i paefektshëm për të kufizuar djegien e qymyrit. Industrializimi me rritje të shpejtë që filloi në fund të vitit 1700 i bëri kushtet edhe më të këqija.
Mjegullat nuk ishin formacione natyrore të atmosferës; avujt e ujit do të “ngjisnin” në grimcat e emetuara nga impiantet e qymyrit, duke krijuar re të errëta dhe të rënda që përkeqësonin dukshmërinë. Kjo lloj mjegulle më vonë u bë e njohur si smog duke kombinuar fjalët angleze smoke dhe fog.
Ndotja e ajrit arriti kulmin në shekullin e 19-të me përhapjen e revolucionit industrial dhe rritjen e shpejtë të metropolit. Ishte epoka e Londrës e përshkruar gjallërisht në romanet e Charles Dickens dhe Arthur Conan Doyle. Mjegullat në Londër zgjatën për javë të tëra dhe vdekjet e lidhura me ndotjen u regjistruan në gurët e varreve në fillim të shekullit të 19-të.
Smogu i Madh i vitit 1952 ishte një fatkeqësi me përmasa të paprecedentë. Në përgjithësi, gjatë shekullit të 20-të mjegullat në Londër u bënë më të pakta, pasi fabrikat filluan të migrojnë jashtë qytetit. Megjithatë, më 5 dhjetor, një anticiklon, një fenomen moti me presion të lartë që shkaktoi një përmbysje të temperaturës me ajër të ftohtë të bllokuar nën ajrin e ngrohtë në lartësi të madhe, u shfaq mbi Londër.
Rrjedhimisht, emetimet nga fabrikat dhe zjarret e shtëpive nuk mund të lëshoheshin në atmosferë dhe mbetën të bllokuara në nivelin e tokës. Rezultati ishte smogu më i keq i shkaktuar nga ndotja në historinë e qytetit.
Dukshmëria ishte aq e dobët në disa pjesë të Londrës, sa këmbësorët nuk mund të shihnin këmbët e tyre. Përveç metrosë, transporti ishte i kufizuar. Shërbimet e urgjencës nuk mundën të funksiononin, duke i lënë njerëzit të gjejnë rrugën e tyre drejt spitaleve në smog. Shumë thjesht lanë veturat e tyre në rrugë. Shfaqjet dhe koncertet në ambiente të mbyllura u anuluan sepse publiku nuk mund të shihte skenën dhe krimi në rrugë u rrit.
Pati një rritje të vdekjeve dhe shtrimeve në spital lidhur me pneumoninë dhe bronkitin, dhe tufat e bagëtive në Smithfield thuhej se ishin ngufatur deri në vdekje. Edhe pse mjegulla zgjati pesë ditë, duke u hequr përfundimisht më 9 dhjetor, serioziteti i situatës nuk u vlerësua plotësisht derisa numri i të vdekurve u publikua disa javë më vonë nga Regjistri i Përgjithshëm, i cili ishte rreth 4000. Megjithatë, efektet e smogut ishin afatgjatë dhe vlerësimet e sotme tregojnë numrin e të vdekurve në rreth 12,000.
Pas ngjarjeve të vitit 1952, serioziteti i ndotjes së ajrit në Londër u bë i pamohueshëm. Ishte e ngadaltë për të vepruar në fillim, por qeveria britanike përfundimisht miratoi Aktin e ajrit të pastër katër vjet më vonë, në 1956, si një përgjigje e drejtpërdrejtë ndaj smogut vdekjeprurës. Ligji vendosi zona pa tym dhe djegie të kufizuar të qymyrit në shtëpi si dhe në furrat industriale.
Pronarëve të shtëpive iu ofruan grante që do t’i lejonin ata të kalonin në burime të ndryshme ngrohjeje, si nafta, gazi natyror dhe energjia elektrike. Megjithëse ndryshimi ishte gradual, një tjetër krizë e smogut ndodhi në vitin 1962. Akti i ajrit të pastër konsiderohet përgjithësisht si një fitore e madhe në historinë e mbrojtjes së mjedisit dhe sigurisht që ka ndihmuar në përmirësimin e shëndetit publik në Britani. /Telegrafi/
It's 70 years since the Great Smog of London brought the city to a standstill and led to the deaths of thousands of people
More: https://t.co/ge8CFcPT9I pic.twitter.com/u7ka5vYcq0
— BBC World Service (@bbcworldservice) December 3, 2022