Paul Zollo interviston Bob Dylanin / The SongTalk Interview, 1991 (Fragmente nga një intervistë më e gjatë)
Përktheu: Fadil Bajraj
Edhe pse Van Morrison dhe të tjerë e kanë quajtur atë poeti më i madh në botë, ai nuk mendon se është poet. “Poetët mbyten në liqene”, na tha. Megjithatë, ka shkruar disa nga poezitë më të bukura që bota ka njohur, poezi të dashurisë dhe zemërimit, abstraksionit dhe qartësisë, përjetësisë dhe relativitetit.
Arlo Guthrie kohët e fundit tha: Të shkruarit e këngëve është si peshkimi në një përrua; e hidhni tojën dhe shpresoni se do të kapni diçka. Dhe, nuk mendoj se dikush tjetër përpos Bob Dylan ka kapur ndonjë gjë.
Dylan: [Qesh me të madhe]
Ke ndonjë ide se si ke qenë në gjendje për të kapur kaq shumë?
Dylan: [Qesh] Ndoshta kjo ka të bëj me karremin.
Çfarë lloj karremi përdorë?
Dylan: Uh … karrem … duhet të përdorë njëfarë karremi. Përndryshe do të rrish kot e të presësh që këngët të vijnë tek ti. Të këmbëngulësh për to është përdorimi i karremit.
A funksionon kjo për ty?
Dylan: Jo, bash. Të fusësh veten në një situatë që do të kërkojë përgjigje është sikur të shfrytëzosh karremin. Njerëzit që shkruajnë për gjëra që me të vërtetë nuk u kanë ndodhur janë të prirur për të bërë një gjë të tillë.
Kur shkruan këngë, a përpiqesh me të vetëdije ta orientosh kuptimin apo përpiqesh t’i ndjekësh udhëzimet e nënvetëdijshme?
Dylan: E pra, ta dish, se cili është motivimi pas çdo kënge është diçka që kurrë nuk mund ta dish, me të vërtetë. Këngës së kujtodoqoftë, kurrë nuk e di se çfarë motivi ishte. Është mirë që të jesh në gjendje për të vënë veten në një mjedis ku mund t’i pranosh plotësisht të gjitha gjërat e pavetëdijshme që të vijnë nga aktivitetet tuaja të brendshme të mendjes tuaj. Dhe, të bllokosh veten aty ku mund t’i kontrollosh të gjitha, t’i shkruash. Edgar Allan Poe duhet të ketë bërë një gjë tillë. Njerëzit që janë shkrimtarë të përkushtuar, prej të cilëve janë disa, por sot njerëzit më së shumti marrin informacione përmes televizorit apo nga ndonjë mënyrë që ua godet të gjitha shqisat e tyre. Këtë nuk e bën më vetëm romani i madh. Duhet të jesh në gjendje të nxjerrësh mendime edhe nga koka jote.
Si e bën atë?
Dylan: Epo, para së gjithash, ekzistojnë dy lloje mendimi në kokë: mendime të mira dhe mendime të mbrapshta. Të dyjat kalojnë nëpër tru. Disa njerëz janë më të ngarkuar me njërin se me tjetrin mendim. Megjithatë, ato vijnë, dhe njeriu duhet të jetë në gjendje t’i terezisë ato, në qoftë se dëshiron të bëhesh tekstshkrues, në qoftë se dëshiron të bëhesh këngëtar i mirë. Duhet t’i heqësh qafe gjitha ato bagazhe. Duhet të jesh në gjendje t’i klasifikosh ato mendime, sepse ato nuk kanë kurrfarë kuptimi, ato sall të stërngarkojnë, bile janë të tepërta. Është e rëndësishme që t’i heqësh qafe të gjitha ato mendime. Pastaj mund të bësh diçka nga një lloj i mbikëqyrjes së situatës. E keni njëfarë vendi ku mund të shihni, ama ai nuk mund të ndikojë në ty. Ku mund të sjellësh ndonjë gjë në lidhje me këtë çështje, përveçqë të marrësh, të marrësh, të marrësh, të marrësh, të marrësh. Si shumë situata në jetë sot. Të marrësh, të marrësh, të marrësh, kjo është e gjitha ajo që është. Çfarë ka aty për mua? Kjo sindromë që ka filluar në “Dekada ime” kurdo që të ketë qenë kjo. Ne ende jemi në atë gjendje. Ende është duke ndodhur.
A është të shkruarit e këngëve për ty më shumë një ndjenjë për të marrë diçka nga ndonjë vend tjetër?
Dylan: Paj, diku tjetër është gjithmonë një rrahje zemre larg. Nuk ka asnjë rimë apo arsye për të. Nuk ka asnjë rregull. Kjo është ajo që e bën atë kaq tërheqës. Nuk ka asnjë rregull. Ende mund të kesh zgjuarsinë për vete dhe të bësh diçka që të nxitë në një mori mënyrash. Siç e di ti shumë mirë, ose përndryshe njeriu s’do ta bënte atë që bën.
Këngët tua shpesh na kthejnë prapa në kohë të tjera, dhe janë të mbushura me imazhe mitike e magjike. Një këngë si “Ndërrimi i rojeve” duket se zë vend shekuj më parë, me vargjet si: “Ata ia rruan kokën / Ajo ishte e shkalafitur mes Jupiterit dhe Apollonit / Lajmëtari arriti me një bilbil të zi.” Si mund të lidheni me një këngë të tillë?
Dylan: [Pauzë] Një këngë si kjo, nuk ka asnjë mënyrë për të ditur, të them të drejtën, përveç nëse ndokush e kupton në mënyrë kronologjike, çfarë motivimi qëndron pas saj. [Pauzë] Por, në një nivel, sigurisht, ajo nuk është e ndryshme nga çdo gjë tjetër e imja. Është e njëjta sasi e vargjeve metrikë si në poezi. Për mua, është si një poezi.
Meloditë në mendjen time janë të thjeshta, ato thjesht janë të bazuara në muzikën që e kemi dëgjuar të gjithë duke u rritur. Kjo dhe muzika e cila shkoi përtej kësaj, e cila u kthye më tej, te baladat elizabetiane dhe gjëra të tilla … Për mua, është e moçme. [Qesh] Nuk është kushedi se çka, me sasinë time minimale të talentit, nëse mund ta quani kësisoj, sasi minimale…
Për mua, dikush që do të vjen më pas patjetër se do ta kuptojë se çka ka në të, nëse seriozisht janë të interesuar me të qenit artist, i cili do të vazhdojë të jetë artist, kur të arrijnë moshën e Picassos. Më mirë është të mësohet ndonjë teori të muzikës. Është shumë më mirë të mësosh, përnjëmend, në qoftë se dëshiron të shkruash këngë. Në vend se të marrësh sall një tingull të pagdhendur, e di, dhe të përpiqesh t’i bazosh të gjitha në të. Bile edhe muzika kantri është më e orkestruar seç ka qenë më parë. Është më mirë të kesh njëfarë ndjenje për muzikë të cilën nuk ke nevojë që domosdoshmërisht ta mbash në kokë, e të cilën mund ta shkruash. Për mua ata janë njerëz të cilët … janë seriozë në lidhje me këtë zanat. Njerëzit që i përkushtohen këtij zanati në këtë mënyrë. E jo njerëzit që vetëm duan të nxjerrin rropullitë e tyre jashtë dhe të fitojnë nga kjo një ide të madhe dhe duan t’i tregojnë botës për këtë gjë, me siguri, këtë mund ta bësh nëpërmjet një kënge, gjithmonë ke mundur ta bësh. Mund të përdorni një këngë për çfarëdoqoftë, ta dish. Bota nuk ka nevojë më për këngë.
Ti nuk mendon kështu?
Dylan: Jo. Ata kanë mjaft këngë. Tepër bile. Në të vërtetë, në qoftë se askush nuk do të shkruante më këngë që nga kjo ditë e tutje, bota nuk do të vuajë për mungesën e tyre. Askujt nuk ia ndien. Ka mjaft këngë për njerëzit që i dëgjojnë, në qoftë se duan të dëgjojnë këngë. Për çdo burrë, grua dhe fëmijë në tokë, mund t’u dërgohen, mesaduket, secilit prej tyre qindra pllaka, dhe kurrë të mos përsëriten. Ka mjaft këngë. Përveç nëse dikush paraqitet me zemër të çiltër dhe ka diçka për të thënë. E kjo është një histori tjetër.
Por, sa i për të shkruarit të këngëve, çdo idiot mund të bëjë atë. Nëse më shihni mua të bëjë atë, çdo idiot mund të bëjë atë. [Qesh] Një gjë e tillë aspak nuk është e vështirë. Gjithkush shkruan këngë bash njashtu siç ka çdonjëri në vete një roman të madh. Nuk ka shumë njerëz si unë. Ti sapo ke intervistuar me Neil [Young], John Mellencamp … Natyrisht, shumica e sojit tim që janë paraqitur në skenë shkruajnë këngët e veta dhe i interpretojnë ato. Nuk do të kishte rëndësi nëse ndokush do të incizonte ndonjë album. Ata kanë mjaft këngë.
Për mua, dikush që shkruan me të vërtetë këngë të mira është Randy Newman. Ka shumë njerëz që shkruajnë këngë të mira. Si këngë. E tash Randy mund të dalë në skenë e të mos ju argëtojë tej mase. Dhe ai nuk do t’i ngazëllejë njerëzit në rreshtin e parë. Ai nuk do të bëjë këtë. Ama ai do të shkruajë një këngë më të mirë se shumica e njerëzve që mund ta bëjnë atë. Ti e di, ai këtë e ka shndërruar në art. Tash Randy e njeh muzikën. Por nuk mund të bëhet më e mirë se “Louisianna” apo “Cross Charleston Bay” [Sail Away]. Ajo nuk mund të bëhet më mirë se kaq. Është si një himn klasik heroik. Ai e bëri atë.
Mjaft pak njerëz e kanë bërë atë. Jo aq shumë njerëz të klasit të Randyt. Brian Wilson. Ai mund të shkruajë melodi në mënyrën më të mirë të mundshme. Tre vetë mund të kombinojnë në një këngë dhe ta bëjnë atë një këngë të shkëqyer. Po ta kishte shkruar dikush tjetër të njëjtën këngë, ndoshta kurrë nuk do ta kishit dëgjuar. Ajo do të mund të varrosej në ndonjë… pllakë repi. [Qesh]
Megjithatë, kur keni dalë me disa albume të reja të këngëve, ato këngë i përshtaten asaj kohe specifike më mirë se çdo këngë që tashmë veç ishte shkruar. Këngët tuaja të reja gjithmonë na kanë paraqitur mundësi të reja?
Dylan: Kjo nuk është ide e mirë dhe është fat i keq të kërkosh udhëzimin e jetës te zbavitësit popullor. Është tersllëk të bësh një gjë të tillë. Askush nuk duhet ta bëjë këtë. Zbavitësit popullor janë në rregull, gjë të keqe aty s’ka, por vetëm për aq kohë që e dini se ku jeni duke qëndruar dhe çfarë arsyesh ke, shumë prej tyre, bile as ata vetë nuk e dinë se çfarë po bëjnë.
Por këngët tuaja janë më shumë se muzika pop …
Dylan: Disa njerëz thonë kështu. Për mua nuk janë.
Jo?
Dylan: Muzika pop nuk ka kurrfarë domethënie për mua. Kurrfarë. Ti e di, Madonna është e mirë, ajo është e talentuar, ajo i vë të gjitha llojet e gjërave së bashku, ajo e ka mësuar zanatin e saj … Por, kjo është një nga ato gjërat për të cilën duhen vite e vite të jetës që të jesh në gjendje të bësh një gjë të tillë. Duhet të sakrifikosh shumë për të bërë atë. Sakrificë. Nëse dëshiron të arrish sukses, duhet të sakrifikosh shumë. Krejt kjo është e njëjtë, krejt kjo është e njëjtë. [Qesh]
Van Morrison ka thënë se je poeti ynë më i madh i gjallë. A e konsideroni veten të tillë?
Dylan: [Pauzë] Ngandonjëherë. Kjo është brenda meje. Është brenda meje për të vënë veten aq lart dhe të jem poet. Por, ky është përkushtim. [Me zë të ulët] Është një përkushtim i madh. [Pauzë] Poetët nuk ngasin automobila. [Qesh] Poetët nuk shkojnë në supermarket. Poetët nuk i zbrazin mbeturinat. Poetët nuk janë anëtarë të shoqatës prind-mësues. Poetët, ti e di, nuk bëhen piketë para Zyrës për Sigurimin e Banesës e të tjera. Poetët nuk … Poetët bile nuk flasin as në telefon. Poetët bile nuk flasin me askënd. Poetët dëgjojnë shumë … dhe zakonisht ata e dinë pse janë poetë!
[Qesh] Po, qebesa … ka të tillë … çfarë mund të thoni? Bota nuk ka nevojë më për poezi. E ka Shakespearein. Gjithçka ka me bollëk. Sall përmende një emër, ka me bollëk gjithçka. Edhe me energji elektrike ishte gjë e tepërt, ndoshta, disa njerëz e patën thënë këtë. Disa njerëz thanë se edhe poçi elektrik është duke shkuar tepër larg. Poetët jetojnë përtokë. Ata sillen në mënyrë fisnike. Dhe jetojnë me kodin e tyre prej fisniku. [Pauzë] Dhe vdesin trokë. Ose mbyten në liqene. Poetët zakonisht përfundojnë tragjikisht. Shikoni jetën e John Keatsit. Shikoni Jim Morrisonin, në qoftë se doni ta quani atë poet. Shikoje atë. Edhe pse disa njerëz thonë se ai është me të vërtetë në Ande.
A mendoni se është kështu?
Dylan: Paj, kurrë nuk më ka shkuar mendja të mendoj në një mënyrë apo në tjetrën në lidhje me të, por njeriu dëgjon turlifarë llafesh. Kaliqafë në Ande. Duke kalëruar një gomar.
Njerëzit e kanë zor të besojnë se Shakespeare shkroi me të vërtetë të gjithë veprën e tij, sepse ka aq shumë. A e keni të vështirë të pranoni një gjë të tillë?
Dylan: Njerëzit e kanë të vështirë për të pranuar diçka të madhe që i kaplon ata.
Mund të mendojnë një gjë të tillë edhe për ty, pas shumë vitesh, që asnjë njeri nuk do të ketë mundur të krijojë një vepër të tillë të pabesueshme?
Ata mund të mendojnë. Ata mund ta rishikojnë dhe të mendojnë se askush nuk e ka krijuar atë. [Me zë të ulët] Kjo nuk është në interesin më të mirë të askujt që të mendojë se si do të perceptohet nesër. Kjo të dhemb në fund të fundit.
Por, a nuk ke këngë, që ti e di, se gjithmonë do të këndohen?
Dylan: Kush do t’i këndojë ato? Këngët e mia, përnjëmend, nuk janë shkruar që t’i këndojë dikush tjetër. Jo, jo me të vërtetë. A mund të mendosh…E po, ato këndohen nga të tjerët, ama nuk janë të tyret. Ato nuk janë shkruar me qëllim që dikush tjetër t’i këndojë, por në rregull, ata e bëjnë këtë.
Këngët tuaja janë shumë më të këndshme për t’u kënduar dhe ekzekutuar se ç’janë shumica e këngëve.
Dylan: A i ekzekutoni ato në piano apo kitarë?
Kur ulesh për të shkruar një këngë, a e zgjedh së pari çelësin që do t’i përshatet këngës? Apo i ndryshoni çelësat derisa je duke shkruar?
Po. Po. Ndoshta në mes të këngës. Ka shumë mënyra për të dalë nga kudo që je futur. Dëshiron të nxirresh nga ajo. Është mjaft keq të futesh në të. Por gjëja më e mirë është kur të futesh në të është të kuptosh se duhet të dalësh nga ajo. Dhe nëse del nga ajo shpejt dhe lehtë, atëherë është kotësi të qëndrosh në të. Ajo thjesht sall do të tërheq drejt humnerës. Do të mund të kaloni vite të tëra duke shkruar të njëjtën këngë, duke thënë të njëjtën histori, duke bërë të njëjtën gjë.
Pra, kur të futesh në të, pasi që aksidentalisht ke rrëshqitur në të, me rëndësi është për të dalë prej saj. Epo, impulsi juaj primar do të të çoj shumë larg. Por pastaj mund të mendosh, epo mirë, ti e di, a është kjo një prej atyre gjërave që do të përfundojë kësisoj? Dhe pastaj krejt papritur fillon të mendosh: “Çfarë po ndodh tash? Oh, ka një histori këtu”, dhe mendja fillon të përfshihet në të, dhe përmenjëherë je në telashe. Zakonisht je në telashe të mëdha. Dhe për të mos e parë kurrë më këtë gjë. Ka një mori mënyrash për të dalë nga kjo. Mund të nxirresh nga kjo situatë duke ndryshuar çelësin. Kjo është një mënyrë. Sall merre krejt këtë gjë dhe ndryshoje çelësin, duke ruajtur të njëjtën melodi. Dhe shih se a do të të shpie në ndokund. Më shumë herë funksionon se që nuk funksionon, kjo do të të shpie në rrugë. Ti nuk dëshiron të përplasesh gjatë rrugëtimit. Kjo do të të shpie në rrugë. Diku.
Dhe, pastaj nëse kjo dështon, edhe kjo do të shteret, po ashtu. Dhe, atëherë gjithmonë mund të kthehesh atje ku ishe në fillim. Kjo nuk do të funksionojë dy herë, kjo funksionon sall një herë. Pastaj kthehesh aty ku ke filluar. Po, sepse çdo gjë që bënë në A, do të jetë këngë tjetërfare në G. Derisa je duke e shkruar atë, sidoqoftë. Ka shumë nota të gjera kalimtare në G [në kitarë] që të mos ndikojnë në të shkruarit tënd, përveç nëse luani akorde të larta.
A i ndërroni ndonjëherë intrumentet, për shembull nga kitara në piano, derisa shkruan?
Dylan: Jo aq shumë në atë mënyrë. Edhe pse kur është koha për të incizuar diçka, për mua, ngandonjëherë një këngë që është shkruar në piano me tekstin që kam në dorë, do të më merr kohë për ta luajtur në kitarë. Pra, kjo këngë do të dalë ndryshe. Por kjo nuk do të kishte ndikuar fare në të shkruarit të këngës. Ndërrimi i çelësave ndikon në të shkruarit e këngës. Ndryshimi i çelësave në të njëjtin instrument. Për mua, kjo funksionon. Mendoj se për dikë tjetër, ndonjë metodë tjetër funksionon. Çdo gjë është e ndryshme.
Kam intervistuar Pete Seegerin tash së voni.
Dylan: Ai është një njeri i madh, Pete Seeger.
Pajtohem. Ai ka thënë: “Të gjithë tekstshkruesit janë hallka të një zinxhiri”. Pa hallkën tënde në atë zinxhir, i gjithë të shkruarit e këngëve do të kishte evoluar shumë më ndryshe. Ti the se si ti e ke futur muzikën folk në muzikën rok. A mendoni se kjo do të kishte ndodhur edhe pa ty?
Dylan: Dikush tjetër do ta kishte bërë atë në një mënyrë tjetër. Por, hej, pa çka? Pa çka? Mund t’i çosh njerëzit në rrugë të gabuar shumë lehtë. A do ta kishin më lehtë ata pa mua? Pa dyshim. Do të kishin gjetur dikë tjetër. Ndoshta njerëz të ndryshëm do të kishin gjetur njerëz të ndryshëm, dhe do të kishin qenë të ndikuar nga njerëz të ndryshëm.
Ti e ke sjellë këngën në një vend të ri. A ka ende një vend të ri për të sjellë këngë? A do të vazhdojnë ato të zhvillohen?
Dylan: [Pauzë] Evolucioni i këngës është si një gjarpër me bishtin e vet në gojë. Ky është evolucion. Kjo është ajo që është. Si të mbërrish aty, e gjen bishtin tënd.
A do të ishte në rregull, nëse ua përmend disa rreshta nga këngët tuaja jashtë kontekstit për të parë se çfarë përgjigje do të kishit për to?
Dylan: Natyrisht. Mund të përmendni çfarëdo që të duash, njeri.
“Unë po rri këtu duke shikuar hekurudhën tuaj të verdhë / Në rrënojat e ballkonit tënd”. [Nga “Absolutely Sweet Memory”]
Dylan: [Pauzë] Mirë. Kjo është një këngë e vjetër. Jo, le ta zëmë që nuk është e vjetër. Sa është e vjetër? Shumë e vjetër. Është tamam e arrirë. Është si vera. Tash, ti e di, shiko, ajo është komplete aq sa mund të jetë. Çdo shkronjë në atë rresht. Është e vërtetë. Në nivelin e mirëfilltë dhe i largimit nga realiteti.
Dhe a është e vërteta që ia shton aq shumë rezonancën asaj?
Dylan: Oh, po, bash ashtu. Shih, mund ta ndash veç e veç dhe është sikur, “Hekurudhë e verdhë?” E pra, po. Po, po. Krejt atë.
Pa oksigjen rrija shtrirë në një kallamishte / Të pashë në shkretëtirë në mesin e burrave / Të pashë si futesh në pafundësi dhe të kthehesh përsëri.” [“True Love Tends To Forget”].
Dylan: Ato janë ndoshta vargje të mbetura nga ditët e mia kur shkruaja këngë me Jacques Levy. Për mua, ashtu më tingëllojnë.
Duke u kthyer te hekurudha e verdhë, ato mund të jenë nga të kërkuarit e ndonjë vendi. Duke qenë interpretues, njeriu udhëton nëpër botë. Njeriu nuk shikon nga e njëjta dritare çdo ditë. As nuk ecën nëpër të njëjtën rrugë të vjetër. Kështu që duhet të vrojtosh çfarëdo. Por shumicën e kohës, diçka të prek. Nuk ke nevojë të vëzhgosh. Diçka të prek. Si “hekurudha e verdhë” mund të ketë qenë një ditë verbuese kur dielli ishte i ndritshëm mbi një hekurudhë diku dhe mua më ka mbetur në mendje. Këto nuk janë imazhe të trilluara. Këto janë imazhe që janë vetëm atje dhe është dashur të dalin. E dini, nëse janë aty ato duhet të dalin.
“Edhe zinxhirët e detit do të shkatërrohen natën.” [Nga “When The Ship Comes In”]
Dylan: Për mua, ajo këngë thotë shumë. Patti LaBelle do të duhej ta këndonte atë. E di ti? E di, prapë atje, kjo vjen nga që kam qenë shumë herë nëpër tubime ku është lexuar poezia. Ai lloj i imazheve është shumë romantik. Ato janë shumë gotike dhe romantike në të njëjtën kohë. Dhe ato kanë njëfarë ëmbëlsie, po ashtu. Kështu që ky varg është një kombinim i shumë elementeve të asaj kohe. Ky nuk është varg i trilluar. Kjo nuk ka të bëjë fare me të ndenjurit ulur dhe me të shkruarit e një kënge. Ky lloj i këngëve del vetvetiu. Ato janë brenda teje, kështu që duhet të dalin patjetër.
“Duke qëndruar mbi ujë po hedh bukën tënde/Derisa sytë e idhullit me kokë hekuri po flakërojnë.” [Nga “Jokerman”]
Dylan: [I bie një flauti të vogël peruan] A mund të ma thuash se nga cila këngë ishte ky varg?
Kjo ishte nga “Jokerman”.
Dylan: Ajo është një këngë që është larguar prej meje. Shumë këngë nga ai album (Infidels) më janë larguar. Bash ashtu.
E ke fjalën për formën në të cilën është e shkruar?
Dylan: Po. I kam bartur me vete për një kohë të gjatë. Ato ishin më të mira para se të ndërhyja në to. Natyrisht, unë isha ai që i çoroditi. [Qesh] Përnjëmend. Ajo ka mundur të ketë qenë këngë e mirë. Ajo ka mundur të ketë qenë.
Mendoj se është e shkëlqyer.
Dylan: Oh, vërtet? Kjo ndoshta është se ajo nuk u pat mbërthyer në mua, sepse në mendjen time ajo kishte qenë e shkruar dhe e pashkruar dhe prapë e shkruar. Një nga ai lloj i gjërave.
“Por armikun që shoh ka veshur një tallagan të mirësjelljes.” [Nga “Slow Train”].
Dylan: Tash mos më thuaj … prit … A është kjo nga kënga “When You Wanna Wake Up”?
Jo, kjo është nga “Slow Train”.
Dylan: Oh, uau. Oh, po. Uau. Prapë aty. Kjo është një këngë që ti ke mundur ta shkruash një këngë me secilin varg në të. Ti do të mund ta shkruaje.
Shumë nga këngët tuaja janë të tilla.
Dylan: E pra, ta dish, as kjo nuk është e mirë. Jo, me të vërtetë. Si tërësi, ka mundur të qëndrojë më mirë ndoshta duke e marrë çdo varg dhe duke e bërë këngë. Nëse dikush do të kishte vullnet. Ama ai rresht, prapë aty, është varg intelektual. Ky është një varg: “Epo, armikun që shoh ka veshur një tallagan të mirësjelljes”, që mund të jetë gënjeshtër. Edhe mund të jetë. Ndërsa “Duke qëndruar nën hekurudhën tënde të verdhë”, nuk është gënjeshtër.
Për Woody Guthrie, shih, radiovalët ishin të shenjta. Dhe, kur ai dëgjonte diçka të rreme, në ato valë që ishin të shenjta për të. Këngët e tij nuk ishin të rreme. Tash ne e dimë se valët nuk janë të shenjta, por për atë ato ishin. Kështu që ato ndikuan në shumë njerëz, bile edhe në mua derisa zhvillohesha. Sikur, “Ti e di, të gjitha ato këngë në Hit Parade janë sall një grumbull mutsihanesh, gjithsesi.” Kjo pat ndikuar në mua në fillim, kur askush nuk e kishte dëgjuar atë. Ti e di, “Nëse ta jap zemrën, a do ta mbash atë me kujdes?” Ose “Po bëhem sentimental për ty.” Kujt i ha palla! Ka mund të thuhet në mënyrë më madhështore, dhe interpretuesi ka mundur ta interpretojë për bukuri këngën, jo, more, kjo është për shkak se ai është një interpretues i madh, e jo për shkak se kjo është një këngë e shkëlqyer. Woody ishte hem interpretues hem tekstshkrues. Pra, shumë prej nesh jemi mbërthyer në të. Nuk ka asgjë të mirë në radio. Send nuk ndodh. Pastaj, natyrisht, The Beatles u paraqiten dhe i kapën të gjithë për fyti. Ti ishe për ta ose kundër tyre. Ti ishe për ta ose u bashkoheshe atyre, ose ç’dreqin të bëje. Atëherë të gjithë thanë: “Oh, muzika e popullarizuar nuk qenka aq e keqe”, dhe pastaj të gjithë dëshironin të dëgjoheshin në radio. [Qesh] Para kësaj kjo nuk kishte rëndësi.
Pllakat e mia të para kurrë nuk i lëshonin në radio. Kjo ishte diçka e padëgjuar! Pllakat e muzikës folk nuk lëshoheshin në radio. Kurrë nuk i dëgjoje ato në radio dhe askujt nuk ia ndiente se a ishin në radio. Të merremi edhe pak me këtë, pasi që dolën The Beatles dhe gjithë të tjerët nga Anglia, rokenrolli ende mbet gjë amerikane. Muzika folk nuk është. Rokenrolli është gjë amerikane, krejt kjo është disi e shtrembëruar. Por anglezët disi na e kthyen, apo jo? Dhe ata na detyruan që edhe një herë ta respektojmë. Pra, të gjithë dëshironin të paraqiteshin në radio.
Tash askush më nuk e di se ç’është radio. Askujt nuk i pëlqen të flas për të. Askush nuk e dëgjon atë. Por, prapë, tash radio është më i madh se që kanë ndonjëherë. Ama askush nuk di se si vërtet të reagojë ndaj tij. Askush nuk mund ta mbyllë atë. [Qesh] Ti e di? Dhe njerëzit me të vërtetë nuk janë të sigurt se a duan të jenë në radio apo nuk duan të jenë në radio. Ata ndoshta dëshirojnë të shesin shumë pllaka, por njerëzit gjithmonë e kanë bërë këtë. Por duke qenë interpretues i muzikës folk, që ka hite, kjo nuk ka qenë e rëndësishme. Pavarësisht se me çfarë ka të bëjë ajo gjë. [Qesh]
Këngët tua, sikur ato të Woodyt, gjithmonë kanë refuzuar të jenë pjesë e muzikës pop. Në këngët tua, si në të tijat, ne e dimë se një person i vërtetë është duke folur, me vargje si: “Ti je e paturpshme kur thua se je mikeshëz imja.”
Dylan: Kjo është një tjetër mënyrë për të shkruar një këngë, natyrisht. Vetë duke folur me dikë që nuk është aty. Kjo është mënyra më e mirë. Kjo është mënyra më besnike. Atëherë, thjesht, shtrohet pyetja sa heroike është e folura jote. Për mua, kjo është ajo të cilën përpiqem të arrijë.
Deri sa ta incizoni një këngë, sado heroike të jetë ajo, ajo në të vërtetë nuk ekziston. A e ndien ndonjëherë këtë?
Dylan: Jo. Në qoftë se ajo është aty, ajo ekziston.
Ti një herë ke thënë se shkruan vetëm për atë që është e vërtetë, atë që e keni provuar, që shkruani në lidhje me ëndrrat, por jo edhe në lidhje me fantazitë.
Dylan: Me të vërtetë këngët e mia nuk janë ëndrra. Ato janë më shumë të një natyre të përgjegjshme. Të zgjohesh nga një ëndërr është … kur e shkruan një ëndërr, kjo është kur përpiqesh ta kujtosh dhe kurrë nuk je krejt i sigurt se a e ke kapur mirë a keq.
Ti the se këngët tua janë të përgjegjshme. A duhet që jeta të jetë rrëmujë që këngët të të vijnë?
Dylan: Epo, për mua, kur keni nevojë për to, ato shfaqen. Jeta nuk duhet të jetë rrëmujë që të shkruash një këngë të tillë, por duhet të jesh jashtë saj. Kjo është arsyeja pse shumë njerëz, përfshirë veten time, shkruajnë këngë kur një formë apo një tjetër e shoqërisë të ka refuzuar. Kështu që mund të shkruash me vërtetësi në lidhje me të nga jashtë. Dikush që kurrë nuk ka qenë jashtë, sall mund të imagjinojë atë si çdo gjë tjetër, përnjëmend.
Jashtë vetë jetës?
Dylan: Jo. Jashtë situatës në të cilën e sheh veten. Ka lloje të ndryshme të këngëve dhe të gjitha ato quhen këngë. Por, ka lloje të ndryshme të këngëve bash ashtu si ka edhe lloje të ndryshme të njerëzve, e di? Ka një sasi të pafund të llojeve të ndryshme, që rrjedhin nga vargu i zakonshëm i baladës folk deri te njerëzit që janë trajnuar për muzikë klasike. Dhe, me trajnim klasik, natyrisht, atëherë thjesht mund të adaptosh tekstin e këngës në trajnimin klasik dhe t’i zhvillosh gjërat në ato vende në të cilat kurrë më parë nuk ke pasur mundësi. Veshët modern të shekullit XX janë veshët e parë që dëgjojnë këtë lloj të këngëve të Broadway-it. Nuk ka pasur diçka të tillë. Këto janë këngë muzikale. Këto janë bërë nga njerëzit që pikë së pari goxha mirë e njohin muzikën. Dhe pastaj vjen teksti. Për mua, Hank Williams është ende tekstshkruesi më i mirë.
Hank? Më i mirë se Woody Guthrie?
Dylan: Kjo është një pyetje me vend. Hank Williams nuk e ka shkruar “This Land Is Your Land”. Për mua nuk është aq tronditëse ta marrë me mend se si Hank Williams këndon “Pastures of Plenty” apo Woody Guthrien duke kënduar “Cheatin’ Heart”. Pra, në shumë mënyra këta dy autorë janë të ngjashëm. Si autorë. Por nuk duhet të harrojmë se këta dy ishin edhe interpretues. Dhe kjo është një tjetër gjë, e cila e ndan nga personi që vetëm shkruan këngë…Njerëzit që nuk interpretojnë, por që janë të kyçur me ata që interpretojnë, ata disi e ndiejnë se çfarë dëshiron ai personi tjetër të thotë në këngë dhe të jenë në gjendje t’i shkruajnë ato tekste për këngë. E cila është një gjë tjetërfare nga një interpretues që ka nevojë për këngë për t’i interpretuar në skenë vit pas viti.
Dhe ti gjithmonë ke shkruar këngë që t’i këndosh vetë …
Dylan: Këngët e mia janë shkruar duke e pasur veten time në mendje. Në ato situata, disa njerëz mund të thonë: “A e ke ndonjë këngë që të rri kot?” Këngët më të mira për mua – këngët e mia më të mira – janë këngët që janë shkruar shumë shpejt. Po, shumë, shumë shpejt. Vetëm aq sa të duhet për ta shkruar në letër përafërsisht aq gjatë sa duhet për ta shkruar atë. Për më tepër, ka pasur shumë këngë që kanë dështuar. Ato nuk kanë mbijetuar. Kanë mundur. Ato duhet të nxirren, e di, dhe të shikohen përsëri, ndoshta.
Një herë keni thënë se gjëja më e trishtuar për të shkruar këngë është përpjekja për t’u rilidhur me një ide që ke filluar më parë, dhe sa është e vështirë për ta bërë një gjë tillë.
Dylan: Për mua një gjë e tillë nuk mund të bëhet. Për mua, përveç nëse e kam ndonjë tekstshkrues afër meje që do të dëshironte për ta përfunduar atë…përpos të shkruarit me The Traveling Wilburys, përvoja ime e përbashkët në të shkruarit e teksteve të këngës me tekstshkruesë të tjerë nuk është aq e madhe. Natyrisht, nëse gjeni personin e duhur për të shkruar me të si partner… [Qesh] duhet të jesh goxha me fat ta gjesh atë, ama nëse nuk e gjeni, atëherë nuk ia vlen barra qiranë, për t’u përpjekur për të shkruar diçka me dikë.
Bashkëpunimi yt me Jacques Levy doli goxha i suksesshëm.
Dylan: Ne të dy ishim pak a shumë tekstshkrues. Po, këngë shumë panoramike, sepse, e di, pas vargut tim, vinte një nga vargjet e tij. Të shkruarit me Jacques nuk ishte i vështirë. Ishte përpjekje sall për të shkruar. Ai thjesht nuk u ndal. Sa i përket lirikës. Natyrisht, meloditë e mia edhe ashtu janë shumë të thjeshta, kështu që ato janë shumë të lehta për t’u mbajtur mend.
Me një këngë “Isis” që ju dy e keni shkruar së bashkë, a e keni planifikuar atë histori para se t’i shkruani vargjet?
Dylan: Kjo ishte një histori që ishte e rëndësishme për të. Po. Dukej se ajo do të zhvillonte një jetë të veten, si një pikëpamje tjetër mbi historinë [qesh]. E cila ka shumë pikëpamje që nuk thuhen. Mbi historinë, gjithsesi. Kjo nuk ishte njëra prej tyre. Histori e lashtë, por histori megjithatë.
A ishte kjo një histori që e keni pasur në mendje para se të shkruhej kënga?
Jo. Me këtë “Isis”, ishte “Isis” … e di, emri disi tingëllonte i njohur, por jo në ndonjë mënyrë të fuqishme. Pra, ishte koha qëlloja-titullin-melodisë. Ishte gjithçka. Emri ishte i njohur. Shumica e njerëzve do të kujtojnë se atë emër e kanë të njohur nga diku. Por, dukej se ngado që donte për t’ia mësyer do të kishte qenë në rregull me kusht që të mos afrohej shumë [qesh].
Shumë afër kujt?
Dylan: [Qesh] Shumë afër meje apo atij.
Njerëzit mendojnë se këngët tuaja rrjedhin lirshëm nga ti, por ajo këngë dhe shumë të tjera janë të shkruara mjeshtrisht, ajo ka ABAB si skemë të rimës, e cila është si diçka që do ta bënte Byron, duke ngërthyer çdo rresht.
Dylan: Oh, po. Oh, sigurisht. Nëse ke dëgjuar shumë vargje të lira, në qoftë se je rritur me varg të lirë, William Carlos Williams, E. E. Cummings, ai lloj i njerëzve që ka shkruar vargun e lirë, veshi yt nuk do të jetë i mësuar për gjëra që tingëllojnë në atë mënyrë. Natyrisht, për mua nuk është sekret se të gjitha gjërat e mia ritmikisht janë të orientuara në atë mënyrë. Vargu i Byronit do të ishte diçka i thjeshtë si: “Ç’është ajo që po e paguani aq shtrenjtë/Me dhimbje dhe frikë?” Tash ky është varg i Byronit, ama ky ka mundur të ketë qenë një nga vargjet e mia. Deri në një kohë të caktuar, ndoshta në të njëzetat, e tillë ishte poezia. Në atë mënyrë shkruhej. Ishte…e thjeshtë dhe e lehtë për t’u mbajtur mend. Dhe gjithmonë me ritëm. Ajo kishte ritëm pavarësisht a ishte apo s’ishte muzika aty.
A është të rimuarit argëtim për ty?
Dylan: Paj, mund të jetë, por, e di, është lojë. E di, ulesh…e di, kjo është më shumë si mendërisht … të dalldisë. Të dalldisë që të rimosh diçka për të cilën mund të mendosh: “Epo, kështu kurrë nuk është rimuar”. Por nga ana tjetër, tash njerëzit po rimojnë çfarëdo, të rimuarit nuk duhet të jetë i saktë më. Askë s’e ha meraku nëse e rimon “përfaqësoj” me “fermentoj”, e di. Askujt nuk ia ndien.
Ky ishte rezultat i shumë njerëzve të brezin tënd për të cilët elementet e zanatit për të shkruar tekste për këngë nuk duket se kishte edhe aq rëndësi. Por në këngët tua mjeshtëria është gjithmonë e pranishme, bashkë me poezinë dhe energjinë.
Ndjenja ime për rimë ka pas qenë më shumë e përfshirë në të shkruarit e teksteve se sa që është tash… Ajo ende qëndron në gjendje të pavetëdijshme mendore, mund të tërhiqesh dhe t’i shkruash dy rima së pari dhe më pas t’i përpunosh. Së pari i ke rimat dhe i përpunon ato dhe pastaj shikon nëse mund t’i bësh ato që të kenë kuptim në një tjetër mënyrë. Ende mund të qëndrosh në gjendje të pavetëdijshme mendore për të tërhequr atë, e në këtë gjendje mendore duhet të jesh gjithsesi.
Pra, herë pas here ti i përpunon ato, apo jo?
Dylan: Oh, po. Po, shumë herë. Kjo është e vetmja mënyrë që të përfundosh diçka. Megjithatë, kjo nuk është e pazakontë.
A i përfundoni këngët bile edhe kur mendoni se ndoshta nuk ia vlen t’i ruash?
Dylan: A ia vlen apo nuk ia vlen t’i ruash … i ruan këngët nëse mendon se janë të mira, dhe nëse nuk janë … mund t’ua japësh dikujt tjetër. Nëse ke këngë që nuk do t’i këndosh dhe thjesht nuk të pëlqejnë…tregojua të tjerëve, nëse do. Pastaj prapë, krejt kjo na kthen te motivimi. Pse je duke bërë atë që je duke bërë. Kjo është ajo që është. [Qesh] Ky është konfrontimi me të … perëndeshës së unit. Perëndisë së unit apo perëndeshës së unit? Dikush më ka thënë se perëndesha sundon mbi unin. Perënditë nuk merren me çështje të tilla tokësore. Sall perëndeshat … do të ulin veten aq poshtë. Ose të përkulen aq ulët.
E përmende se kur ishe duke shkruar “Çdo kokrrizë rëre” je ndjerë se ishe në një zonë ku askush nuk kishte qenë kurrë më parë.
Dylan: Po. Në atë ku Keats është. Përnjëmend. Një poezi e shoqëruar me muzikë.
Një melodi e bukur.
Dylan: Është melodi e bukur, po ashtu, apo jo. Është një melodi derivat folku. Nuk është gjë mbi të cilën mund të vësh gishtin, por, e di, vërtet, ato melodi janë të mrekullueshme. Nuk ka shumë të tilla, me të vërtetë. Bile edhe një këngë si kjo, thjeshtësia e saj mund të jetë … mashtruese. Një këngë e tillë mund të ketë qenë shkruar në një gjendje të rrëmujshme, edhe pse kurrë këtë s’do ta ndieni. E shkruar, por jo e kënduar. Disa këngë më mirë shkruhen në paqe dhe qetësi dhe këndohen në gjendje të rrëmujshme. Të tjerat më mirë shkruhen në gjendje të rrëmujshme dhe këndohen në mënyrë paqësore dhe të qetë. Është gjë magjike, kënga e popullarizuar. Duke u përpjekur për të shtyrë atë në numrat e përditshëm nuk funksionon. Nuk është enigmë. Nuk ka pjesë që i përshtaten. Ajo nuk e bën një tabllo të plotë që është parë ndonjëherë. Por, e di, siç thonë. Falënderoj Zotin për tekstshkruesit.
Randy Neman ka thënë se shkruan këngë përditë, si një punë e përditshme.
Dylan: om Paxton ma ka thënë të njëjtën gjë. Këtë ma ka thënë goxha moti. Të njëjtën gjë. Çdo ditë zgjohet dhe e shkruan një këngë. Epo, kjo është e mrekullueshme, e di, e shkruan këngën dhe pastaj i çon fëmijët në shkollë? Kthehesh në shtëpi, drekon me gruan, e di, ndoshta shkruan edhe një tjetër këngë. Pastaj Tom më pat thënë se për rekreacion, për t’u çliruar, kalëronte kalin. Më pas i merrte fëmijët nga shkolla, dhe pastaj binte në shtrat me gruan. Tashti mua kjo më tingëllon si mënyra më ideale për të shkruar këngë. Për mua, nuk mund të jetë më mirë se kaq.
Si i shkruan ti?
Dylan: Epo, këngët e mia nuk janë të shkruara sipas një orari të tillë. Në mendjen time të shkruarit vërtet kurrë nuk ka qenë seriozisht profesion … Ka qenë më shumë konfesional se profesional. Pastaj përsëri, secili shkruan për arsye të ndryshme.
A ulesh ndonjëherë me qëllim për të shkruar këngë, apo pret që këngët të vijnë tek ti?
Dylan: Ose ose. Në dy mënyra. Ato mund të vijnë … disa njerëz janë … Tash është e mundur për një tekstshkrues të ketë një studio regjistrimi në shtëpinë e tij dhe të incizojë një këngë dhe të bëjë një demo dhe të bëjë diçka. Është sikur rolet të jenë ndryshuar në krejt ato gjëra. Tash për mua, mjedisi për të shkruar këngë është jashtëzakonisht i rëndësishëm. Ambienti duhet të sjellë diçka në mua që kërkon për të dalë jashtë.
Kjo është një gjë soditëse, reflektuese. Me të vërtetë ndjenjat nuk kanë të bëjnë fare me mua. Shiko, unë nuk shkruaj gënjeshtra. Ky është një fakt i provuar: Shumica e njerëzve që thonë të dua nuk e kanë me gjithë mend. Mjekët e kanë provuar këtë. E pra, dashuria gjeneron shumë këngë. Ndoshta më shumë se ç’duhet. Tash nuk është qëllimi im që dashuria të ndikojë në këngë e mia. Asgjë më shumë se që ka ndikuar në këngët e Chuck Berryt, Woody Guthriet apo Hank Williamsit. Këngët e Hank Williamsit nuk janë këngë dashurie. Ju i degradoni ato duke i quajtur ato këngë dashurie. Ato janë këngë nga Pema e Jetës. Nuk ka dashuri në Pemën e Jetës. Dashuria është në Pemën e Dijes, në Pemën e së Mirës dhe së Keqes. Pra, kemi shumë këngë në muzikën e popullarizuar mbi dashurinë. Kujt i duhen ato? Ty jo, mua jo. Mund të përdorni dashurinë në shumë mënyra, e cila më pas mund të kthehet për të të lënduar.
Dashuria është një parim demokratik. Ajo është një gjë greke. Një profesor kolegji më tha se në qoftë se lexon mbi Greqinë në librat e historisë, do t’i dish të gjitha për Amerikën. Gjithçka që ndodhë do ta kesh të qartë. E lexon historinë e Greqisë së Lashtë dhe psataj kur romakët arritën, dhe asgjë s’do të të shqetësojë më për Amerikën. Do të kuptosh se çfarë është Amerika. Tash, ndoshta, por ka shumë vende të tjera në botë përveç Amerikës … Dy. Nuk mund t’i harrosh ato. [Qesh]
A ke hasur në vende në botë që janë më të mira për të shkruar këngë?
Dylan: Nuk është e domosdoshme të udhëtosh që të shkruash këngë. Çfarë udhëtimi i gjatë i çuditshëm ka qenë, megjithatë. Por, ajo pjesë e tij është i vërtetë, po ashtu. Mjedisi është shumë i rëndësishëm. Njerëzit kanë nevojë për mjedise të qeta dhe gjallëruese. Mjedise stimuluese. Në Amerikë ka shumë represion. Ka shumë njerëz që janë të shtypur. Ata do të dëshironin të dilnin jashtë qytetit, ata thjesht nuk dinë se si të bëhet kjo. Dhe kështu, ajo e frenon kreativitetin. Është sikur të shkosh diku dhe nuk mund të bësh gjë pos ta ndiesh atë. Ose bile njerëzit të ta thonë, e di?
Ajo që më tërhoqi në krejt këtë gjë në fillim nuk ishte të shkruarit e teksteve. Kjo nuk më bëri për vete. Kur “Hound Dog” jepej në radio, nuk kishte asgjë në mendjen time të thoshte: “Uau, çfarë kënge e mrekullueshme, pyes veten se kush e ka shkruar këtë?” Me të vërtetë nuk më interesonte se kush e kishte shkruar. Nuk kishte rëndësi se kush e kishte shkruar. Ajo thjesht ishte…ajo thjesht ishte aty. E njëjta gjë ndodh me mua tash. Dëjoni një këngë të mirë. Dhe mendoni vetmevete, ndoshta ,“Kush e ka shkruar këtë?” Pse? Sepse interpretuesi nuk është aq i mirë sa kënga, mbase. Interpretuesi duhet të tejkalojë këngën. Të paktën të jetë i mirë sa vetë kënga. Një interpretuesi i mirë gjithmonë mund ta bëjë një këngë të dobët të tingëllojë mirë. Albumet janë të mbushura me interpretuesë të mirë që këndojnë gjëra të kota. Të gjithë mund të thonë se e kanë bërë të njëjtën gjë. Pavarësisht se a e ke shkruar ti apo dikush tjetër, nuk ka rëndësi. Çfarë më interesonte mua ishte të qenit muzikant. Këngëtari ishte i rëndësishëm edhe kënga po ashtu. Por të qenit muzikant gjithmonë ishte në radhë të parë në pjesën e prapme të mendjes sime. Kjo është arsyeja pse, ndërsa njerëzit tjerë ishin duke mësuar…çfarëdo që ishin duke mësuar. Çfarë ishin duke mësuar në atë kohë?
“Ride, Sally, Ride”?
Dylan: Diçka të tillë. Ose “Run, Rudolph, Run”. Kur të tjerët merreshin me “Run, Rudolph, Run”, unë interesohesha për gjëra të llojit të Leadbellyt, kur ai ishte duke luajtur me kitarën Stella me 12 tela. Si, si e bën ky farë tipi atë? Ku mund të gjendet një e tillë, një kitarë me 12 tela? Në qytetin tim nuk e kishin asnjë. Intelekti im gjithmonë funksiononte në atë mënyrë. Për muzikë. Ashtu si Paul Whiteman. Paul Whiteman krijon disponim. Pllakat e para të Bing Crosbyt. Ato krijonin disponim, si ajo Cab Calloway, me atë bririn drithërues. Violinat, kur grupet e mëdha kishin tingullin e tyre dallues, pa atë shkëlqimin e Broadwayit. Sapo u fut ky farë stili i Broadwayit në muzikë, çdo gjë u bë xixëlluese dhe pasoi Las Vegasi, përnjëmend. Por kjo nuk ka qenë gjithmonë kështu. Muzika krijoi një ambient. Kjo nuk ndodh më. Pse? Ndoshta teknologjia e ka hequr qafe dhe nuk ka nevojë për të. Ngaqë kemi një ekran, i cili gjoja është tre-dimensional. Ose na paraqitet si tre-dimensional. Dhe duan të besojmë se është tre-dimensional. Epo, si filmat e vjetër dhe gjërat e tilla që kanë ndikuar në shumë prej nesh qëu rritëm me gjëra të tilla. (Ai merr flautin peruan) Ashtu si kjo gjë e vjetër, ja, kjo s’është gjë, kjo është një lloj, ç’është kjo? …Dëgjo: [Luan një melodi të ngadaltë me flaut] Ja, pra, dëgjoje këtë këngë. [Vazhdon të luajë] Mirë. Kjo është këngë. Kjo nuk e ka asnjë fjalë. Pse këngëve u duhen fjalët? Atyre nuk u duhen fjalët. Këngët nuk kanë nevojë për fjalë? Ato nuk kanë nevojë për to.
A ndjehesh i kënaqur me opusin tënd?
Dylan: Gati me të tërin, po.
A kaloni shumë kohë duke shkruar këngë?
Dylan: E pra, a e ke dëgjuar albumin e fundit që e lansoi Columbia vitin e kaluar, “Down In The Groove”? Ato këngë, ato i shkrova shumë lehtë.
Do të doja t’i përmend disa nga këngët tuaja dhe të shoh se çfarë përgjigje ke për to.
Dylan: Në rregull.
“One More Cup of Coffee” [Nga “Desire”]
Dylan: [Pauzë] A ishte kjo reklamë për kafe? Jo … Kjo është një këngë cigane. Kjo këngë është shkruar verës gjatë një festivali cigan në jug të Francës. Dikush më çoi atje gjatë ditëve të kremtes cigane që përkonin bash me ditëlindjen time. Kështu që dikush më mori në një ndejë për ditëlindje një herë, dhe qëndrimi im njëjavor atje ndoshta ka ndikuar në shkrimin e kësaj kënge. Por “Lugina poshtë” ndoshta erdhi nga diku tjetër. Ndjenja ime për këtë këngë është se vargjet kanë ardhur nga diku tjetër. Kjo nuk ishte për ndonjë gjë, kështu që kjo gjëja “lugina poshtë” u bë mbështetëse për t’u mbajtur për të. Por “lugina poshtë” mund të nënkuptojë çfarëdo.
“Precious Angel” [Nga Slow Train Comin’]
Dylan: Po. Kjo është një tjetër, kjo mund të vazhdojë përgjithmonë. Ka shumë vargje dhe prapë nuk mjaftojnë. Ti e di? Kur njerëzit më pyesin: “Si ka mundësi që nuk e këndon atë këngë më?” Është edhe një këngë tjetër nga ato këngët: ka tepër vargje, prapë të pamjaftueshme. Shumë nga këngët e mia më shkrepin në atë mënyrë. Për mua kjo është gjë e natyrshme në lidhje me këto këngë. Është shumë e vështirë të pyes veten për to. Për mua ato nuk janë të denja të vrasësh mendjen për to. Ato janë këngë. Ato nuk janë të shkruara në gur. Ato janë në plastikë.
Për ne, sido që të jetë, ato janë të shkruara në gur, sepse Bobi i ka shkruar. Kam qenë i habitur nga mënyra se si i ke ndryshuar disa nga këngët tuaja të mrekullueshme.
Dylan: Në rregull. Dikush më ka thënë se Tennyson shpesh ka dashur t’i rishkruajë poezitë e tij, kur i ka parë të shtypura.
“I And I” [Nga Infidels]
Dylan: [Pauzë] Kjo ishte një ato këngët nga Karaibet. Një vit një tufë këngësh më sillej në mendje atje poshtë në ishuj, dhe kjo ishte njëra prej tyre.
“Joey” [Nga Desire]
Dylan: Për mua, kjo është një këngë e shkëlqyer. Përnjëmend. Dhe ajo kurrë nuk e humb sharmin e saj.
Dhe ajo ka një nga mbarimet më të mrekullueshme vizuale se cilado këngë tjetër.
Dylan: Kjo është këngë e mrekullueshme. Dhe këtë do ta kuptosh kur e këndon natë për natë. A e di kush më shtyri ta këndojë këtë këngë? [Jerry] Garcia. Përnjëmend. Ai më shtyri ta këndojë sërish këtë këngë. Ai më pat thënë se kjo është një ndër këngët më të mira të shkruara ndonjëherë. Duke e dëgjuar këtë prej tij nuk dija se si ta merrja këtë [qesh]. Ai më shtyri ta këndoj prapë këtë këngë bashkë me ta [The Grateful Dead]. Ishte e mahnitshme se si u zhvillua, që nga fillimi, ajo kishte jetë të veten, ajo u zhvillua shumë shpejt dhe po vazhdon të bëhet gjithnjë më e mirë, më e mirë dhe më e mirë, shumë më e mirë. Ajo është fazat e foshnjës, si një gjë interpretuese. Natyrisht, ajo është një këngë e gjatë. Por, për mua, nuk dua të lavdërohem, ama për mua kjo këngë është si një baladë e Homerit. Shumë më shumë se “A Hard Rain”, e cila po ashtu është një këngë e gjatë. Por, për mua, “Joey” ka një cilësi homerike që nuk e dëgjoni çdo ditë. Sidomos në muzikën e popullarizuar.
“Ring Them Bells” [Nga Oh Mercy]
Dylan: Ajo qëndron kur e dëgjoni të këndohet nga unë. Ama po ta këndonte ndonjë interpretues tjetër mund të kuptoni se kënga nuk ka të bëjë shumë me këmbanat njashtu siç e thotë titulli. Një herë dikush erdhi dhe ma këndoi këtë këngë në dhomën e veshjes. Ma këndoi mua. Duke u përpjekur që të ndikojë në mua që unë ta këndojë këtë këngë atë natë [qesh]. Ka mundur të përfundonte në çfarëdo mënyre.
Elliot Mintz: Në cilën mënyrë përfundojë?
Dylan: Doli shpejt nga dera. Doli nga dera dhe nuk u kthye më. Duke dëgjuar këtë këngë që ishte në albumin tim, e kënduar nga dikush që dëshironte nga unë ta këndoja atë…Nuk kishte asnjë shans që ai të më detyronte ta këndoja ashtu si donte ai. Një interpretues i madh, po ashtu.
“Idiot Wind” [Nga Blood On The Tracks]
Dylan: “Idiot Wind.” Po, e di, është e qartë, nëse i ke dëgjuar të dyja versionet e kupton, natyrisht, se mund të ketë një mori vargjesh për këtë këngë. Ajo nuk ndalet. Ajo nuk do të ndalet. Ku do të mbarojë? Ende do të isha duke e shkruar atë, përnjëmend. Kjo është diçka që mund të jetë një punë vazhdimisht në zhvillim e sipër. Edhe pse, duke e thënë këtë, më lejoni të them se tekstet e mia, për mënyrë time të të menduarit, janë më të mira për këngët e mia se të kujtdo tjetër. Në lidhje me këngët e mia ngandonjëherë njerëzit janë ndier në të njëjtën mënyrë si unë. Dhe ata më thonë, këngët e tua janë aq të errëta, njerëzit më thonë,se ata kanë ndjenja që do të donin për t’i shprehur në të njëjtën kornizë. Përgjigja ime, gjithmonë është, veç përpara, bëje, nëse nuk ta mbushin syrin. Ama kurrë nuk ia dalin mbanë. Ato që i përpunojnë ata nuk janë aq të mira sa tekstet e mia. Ka diçka në lidhje me tekstet e mia që mund të kenë një lloj galanterie. Kjo mund të jetëe gjitha që ato kanë. Megjithatë, kjo nuk është gjë e vogël. /Telegrafi/
Marrë nga libri Younger Than That Now, The Collected Interviews with Bob Dylan, Thunder’s Mouth Press, 2004, New York.
_________