Refugjatët afganë po krahasohen me shqiptarët që lanë vendin duke ikur nga sytë këmbët në vitet 1990-1991. Ky krahasim po përdoret nga propaganda e qeverisë për të ngjallur emocione pozitive dhe për të prezantuar si moralisht të justifikuar strehimin e deri katër mijë refugjatëve nga Afganistani.
Si zakonisht, propaganda nuk kujdeset shumë për vërtetësinë e saktësinë e narrativës së saj. Edhe ky rast nuk përbën përjashtim.
Më 1990-1991 regjimi komunist ishte ekonomikisht e moralisht i drobitur dhe me përjashtim të disa segmenteve të Sigurimit të Shtetit e të rojeve kufitare kishte humbur vullnetin për ushtruar “dhunë revolucionare”. Ata mijëra e mijëra njerëz të paushqyer e të veshur keq që u dyndën në anijet e ndodhura në porte apo marshuan në male e pyje për gjetur diku një jetë më të mirë nuk kërcënoheshin (më) nga internimi, burgosja e pushkatimi. Ata thjesht ishin shpresëhumbur e të dëshpëruar (çdo krahasimi me vitet e fundit nuk është ose është i rastësishëm).
Ata nuk ishin bashkëpunëtorë të shteteve të huaja me prani ushtarake, diplomatike apo OJQ-iste në vend, por njerëz nga të gjitha shtresat e shoqërisë (asokohe njiheshin tri: klasa punëtore, fshatarësia kooperativiste e inteligjenca popullore).
Fillimisht ata u pranuan në shtetet fqinje (Greqi, Itali e më tej në Evropë); por kur u duk se u teprua me numrat e mjetet si në gusht 1991, u kthyen me forcë në Rinas përmes një ure ajrore.
Ndryshe nga refugjatët afganë, atyre nuk iu ofrua evakuim me avion nga shtete të huaja dhe as nuk u pritën e përshëndetën në aeroport nga qeveritarë siç po shohim me kryeministrin ekzibicionist; ata u ndihmuan pjesërisht nga strukturat shtetërore e më së shumti nga qasja karitative e shoqërive në vendet strehuese.
Krahasimet historike çalojnë në përgjithësi. Por, nëse duhet patjetër të gjejmë një paralele shqiptare me mini-eksodin në Afganistan, më e afërta që gjendet është ajo e viteve 1944-1946. Ata që kolaboruan me Wehrmacht-in e autoritetet gjermane pjesërisht ikën nga deti e toka brenda vitit 1944. Ata që punuan me misionet anglo-amerikane, pjesërisht mundën të largoheshin deri në vitin 1946. Ata që mbetën, vuajtën keq pasojat e një vrulli ideologjik totalitar e çnjerëzor shumë të ngjashëm me atë të talebanëve në vitet 1990.
E vetmja gjë për të cilën tashti mund të shpresojmë e lipset të lutemi, është që talebanët e vitit 2021 të jenë më pak dogmatikë e më shumë njerëzorë.
Përveçse të shpresojmë e të lutemi, lipset edhe të veprojmë që projekte idealiste të Perëndimit, si ai që filloi në vitin 2001 në Afganistan, të mos dështojnë si pasojë e inkompetencës, paqartësisë, miopisë e korrupsionit.
Për këtë sfidat i kemi këtu, në vendin tonë, duke mos harruar se i zoti e nxjerr gomarin nga balta.