Nga: Aron Heller (Associated Press in Jerusalem)
Përktheu: Gazmira Sokoli
Disa vepra të papublikuara të Franc Kafkës (Franz Kafka) mund të dalin në dritë pas një beteje ligjore që po zhvillohet në një gjykatë në Cyrih.
Një gjykatë qarkut në Zvicër vendosi në favor të pretendimit izraelit, javën e kaluar, duke përcaktuar si të drejtë hapjen e disa kutive të depozituara në një qytet zviceran dhe dërgimin e përmbajtjes së tyre në Bibliotekën Kombëtare të Izraelit.
Dokumentet dhe dorëshkrimet që mund të gjenden aty pritet të hedhin dritë mbi një prej figurave më të errëta të letërsisë, një hebre gjermanishtfolës nga Praga, trashëgimia letrare e të cilit është pretenduar për një kohë të gjatë – si nga Izraeli, edhe nga Gjermania.
Disa ekspertë kanë spekuluar se në kuti mund të gjenden pjesët e fundit të disa prej veprave të mëdha të Kafkës, shumë prej të cilave ishin të papërfunduara kur u botuan pas vdekjes së tij.
Gjykata e Lartë e Izraelit ka vendosur që një familjeje izraelite t’i merret koleksioni i dorëshkrimeve të Kafkës, të cilat ishin fshehur në një bankë dhe në një apartament në Tel Aviv. Por, vendimi i gjykatës zvicerane vendos përfundimisht kthimin e pothuajse të gjitha veprave të njohura të Kafkës.
Kafka, emri i të cilit kthehet shpesh në mbiemër të panyjshëm për të për të përshkruar proceset e vështira ligjore ose burokratike, njihet në letërsi për veprat, protagonistët e të cilave gjendeshin papritur në situata misterioze apo absurde. Te një prej veprave të tij më të njohura, “Procesi”, një nëpunës banke kalon në disa procese gjyqësore, pa iu treguar kurrë se për çfarë akuzohej.
Kafka ia pati lënë shkrimet e tij Max Brodit, shokut të tij prej një jete, redaktor dhe botues, pak para vdekjes nga tuberkulozi në vitin 1924, kur ishte vetëm 40 vjeç. Ai kërkoi që shkrimet e tij të digjeshin të palexuara, por Brodi nuk e mori parasysh amanetin dhe i botoi shumicën e atyre që posedonte, përfshirë romanet “Procesi”, “Kështjella” dhe “Amerika”. Botimi i këtyre veprave e bëri Kafkën nga një emër të panjohur, një prej shkrimtarëve më të mëdhenj të shekullit XX.
Por, edhe miku i tij, Brodi, nuk i kishte publikuar të gjitha dorëshkrimet. Kur vdiq në vitin 1968, ai udhëzoi sekretaren e tij personale, Esther Hoffe, që t’i transferonte ato në një institucion akademik.
Në vend që të bënte këtë, Hoffe i mbajti të fshehura dorëshkrimet dhe shiti disa prej tyre. Dorëshkrimi origjinal i “Procesit” u shit në ankand për një milion paund në “Sotheby’s”, në Londër, dhe u dërgua në Arkivin e Letërsisë Gjermane në Marbah pranë Shtutgartit.
Kur Hoffe vdiq në vitin 2008 në moshën 101-vjeçare, ajo ua la koleksionin dy vajzave të saj, Eva Hoffe dhe Ruth Wiesler, të dyja të mbijetuara të Holokaustit si ajo, të cilat e konsideronin Brodin si baba dhe arkivin e tij si trashëgiminë e tyre. Të dyja kanë ndërruar jetë duke i lënë vajzat e tyre të vazhdojnë të luftojnë për pjesën e mbetur të koleksionit.
Jeshayah Etgar, avokat i vajzave, thotë se klientet e tij i kanë trashëguar veprat në mënyrë legjitime dhe e quan konfiskimin e tyre “të turpshëm” dhe “vjedhje të shkallës së parë”. ”
Biblioteka Kombëtare e Izraelit pretendon se letrat e Kafkës i takojnë si pasuri kulturore e popullit hebre. “Ne e mirëpresim gjykimin e gjykatës në Zvicër, që përputhet me të gjitha aktgjykimet e dhëna më parë nga gjykatat izraelite”, tha David Blumberg, drejtues i bibliotekës.
“Vendimi i gjykatës zvicerane përfundon përgatitjen e Bibliotekës Kombëtare të Izraelit për të pranuar të gjithë pasuritë letrare të Max Brodit, të cilat do të trajtohen si duhet dhe do të vihen në dispozicion të publikut më të gjerë në Izrael dhe në botë”, ka thënë ai.