Proceset politike në Mal të Zi aktualisht menaxhohen nga Beogradi dhe para së gjithash, e ndoshta mbi të gjitha nga Kisha Ortodokse Serbe. Kështu thotë kryeredaktori i portalit ETV, Dushko Mihailoviq derisa kritikon kryeparlamentarin e Malit të Zi se po synon shkatërrimin e shtetit përmes procesit të dyshtetësisë.
Në intervistën për The Geopost ai flet mbi rëndësinë e zgjedhjeve të jashtëzakonshme në Mal të Zi, dhe ndikimin e politikës lokale mbi zhvillimet kombëtare.
Thotë se nuk ka rastësi në aktivitetet e Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi dhe as në rajon.
“Porfirije ishte aty edhe më 5 shtator 2021, kur pasardhësi i Amfilohi Radoviç – Joanikija Miçoviq – u emërua me forcë në Cetinje. Pra, prania e Porfirio-s në këtë, le të themi, proces të zgjedhjeve vendore nuk është e rastësishme, por gjithashtu na tregon se sapo u shtynë, sapo u shtynë të gjitha levat, këto zgjedhje mund të jenë shumë të pasigurta për mbajtësit e pushtetit në nivel shtetëror”, thotë ai.
Ai flet edhe për përpjekjet për të kontrolluar mediat dhe lirinë e fjalës në Mal të Zi, duke përmendur raste konkrete të presionit mbi gazetarët.
Mihaliloviq i quan të cekëta deklaratat e kryeministrit malazez, Milojko Spajiq, ku për ndryshimet në Ligjin për Shtetësinë, vlerësoi se “vetëm ato zgjidhje që garantojnë pavarësinë e plotë të Malit të Zi janë të pranueshme”.
“Deklaratat e kryeministrit Spajiq lidhur me disa çështje të rëndësishme politikisht për Malin e Zi, si rregull, janë gjithmonë të cekëta dhe tregojnë ose mosnjohje të thelbit të çështjes ose një lloj qëllimi të keq. Është e qartë për këdo që i njeh fare ngjarjet politike në Mal të Zi se historia e dyshtetësisë është historia e fshirjes së Malit të Zi nga harta evropiane si shtet sovran. Mali i Zi është një vend i vogël me rreth 620,000-630,000 banorë dhe me këto iniciativa të shtyra nga përfaqësuesit e partive pro-serbe dhe proruse në Mal të Zi, përkatësisht kryetari i Parlamentit Andrija Mandiq dhe partneri i tij nga Partia më e vogël Popullore Demokratike, Milan Knezheviq, i cili dikur formoi Frontin Demokratik, synon të regjistrojë mbi 350,000 njerëz me shtetësi malazeze”, nënvizon ai.
The Geopost: Qytetarët e Podgoricës sot votojnë në zgjedhje të jashtëzakonshme. Duket se zgjedhjet lokale në Mal të Zi kanë shkuar përtej kufijve lokalë vitet e fundit. Sa të rëndësishme janë këto zgjedhje kryesisht për Malin e Zi?
Mihailoviq: Këto zgjedhje në kryeqytet janë shumë të rëndësishme dhe, siç thatë ju, e tejkalojnë rëndësinë e zgjedhjeve lokale për dy arsye.
Një arsye është se një e treta e elektoratit malazez jeton në Podgoricë – kjo do të thotë se rreth 145,000 votues janë të regjistruar në listat zgjedhore në Podgoricë, dhe siç thashë, kjo përbën një të tretën e totalit të elektoratit. Dhe Podgorica, ndryshe nga disa zona të tjera lokale, ka qenë gjithmonë një lakmus për disa marrëdhënie në nivel kombëtar kur flasim për forcën politike të lojtarëve në skenën politike në Mal të Zi. Kjo është një pjesë e historisë, një arsye, do të thotë masa e elektoratit.
Një tjetër gjë është se këto janë zgjedhje të jashtëzakonshme lokale që vijnë vetëm pak më shumë se një vit që nga krijimi i pushtetit të ri lokal në Podgoricë, i cili pasqyroi balancën e pushtetit në parlamentin malazez.
Nëse rezultatet e zgjedhjeve të sotme tregojnë se ata aktorë politikë në pushtet në nivel kombëtar në Podgoricë nuk do të jenë në gjendje të formojnë një qeveri në nivel lokal, dhe ndërkohë ka pasur disa turbulenca brenda vetë strukturave të atyre aktorëve politikë, pas këtyre zgjedhjeve opozita do të jetë në gjendje të vendosë një çështje plotësisht legjitime të legjitimitetit të qeverisë në nivel kombëtar dhe të detyrojë potencialisht disa zgjedhje të reja të jashtëzakonshme shtetërore.
Për këtë, me pak fjalë, këto zgjedhje janë më shumë se lokale.
The Geopost: Kryeministri i Malit të Zi, Milojko Spajiq, kur është fjala për ndryshimet në Ligjin për Shtetësinë, vlerësoi se “vetëm ato zgjidhje që garantojnë pavarësinë e plotë të Malit të Zi janë të pranueshme”.
A ka realisht zgjidhje të tilla apo kryeministri është i varur në marrjen e vendimeve politike?
Mihailoviq: Deklaratat e kryeministrit Spajiq lidhur me disa çështje të rëndësishme politikisht për Malin e Zi, si rregull, janë gjithmonë të cekëta dhe tregojnë ose mosnjohje të thelbit të çështjes ose një lloj qëllimi të keq.
Është e qartë për këdo që i njeh fare ngjarjet politike në Mal të Zi se historia e dyshtetësisë është historia e fshirjes së Malit të Zi nga harta evropiane si shtet sovran.
Mali i Zi është një vend i vogël me rreth 620,000-630,000 banorë dhe me këto iniciativa të shtyra nga përfaqësuesit e partive pro-serbe dhe proruse në Mal të Zi, përkatësisht Kryetari i Parlamentit Andrija Mandiq dhe partneri i tij nga Partia më e vogël Popullore Demokratike, Milan Knezheviq, i cili dikur formoi Frontin Demokratik, synon të regjistrojë mbi 350,000 njerëz me shtetësi malazeze.
Dhe duke marrë parasysh madhësinë e elektoratit që përmenda pak më parë, mendoj se e kuptoni se çfarë do të thoshte dhe çfarë efekti shkatërrues do të kishte në sovranitetin e Malit të Zi, sepse sovraniteti burimor buron nga vullneti i qytetarëve.
Këtu po tentohet të relativizohet ajo histori, po tentohet të romantizohet ai synim që të lejohen qindra mijëra njerëz që kanë lidhje emocionale me Malin e Zi të regjistrohen për nënshtetësi dhe më pas po tentohet të relativizohet me storje se nuk do të kenë të drejtë vote, sepse për të ushtruar të drejtën e votës, përveç shtetësisë, duhet edhe vendbanimi brenda një periudhe të caktuar.
Vetëm keqdashësit dhe budallenjtë nuk janë në gjendje ta kuptojnë se, nëse vjen deri te kjo, ndoshta ata qindra mijëra njerëz nuk do të kenë të drejtën e votës sot, por do ta kenë në 4, 5 apo 10 vjet, gjë që do të mundësojë qoftë Aleksandar Vuçiqin, qoftë regjim tjetër në Beograd, duke pasur parasysh se në 100 vitet e fundit, kur është fjala për marrëdhëniet me Malin e Zi, kushdo që ishte në Beograd, ato marrëdhënie ishin saktësisht të njëjta. Pra, kjo histori do t’i mundësonte atij regjimi të caktuar në Beograd që të kontrollojë plotësisht proceset politike në Mal të Zi.
Jemi dëshmitarë se këtë e kanë bërë vitet e fundit, sidomos vitin e kaluar, kur qeveria e drejtuar nga Milojko Spajiq në thelb menaxhohet nga kryetari i Kuvendit dhe lideri i Demokracisë së Re Serbe Andrija Madiq.
The Geopost: Dhe përmes tij, natyrisht, Serbia ka ende ndikim?
Mihailoviq: Ashtu është, përmes Andrija Mandiqit, proceset politike në Mal të Zi aktualisht menaxhohen nga Beogradi dhe para së gjithash, e ndoshta mbi të gjitha nga Kisha e Serbisë, pra Kisha Ortodokse Serbe.
The Geopost: Duke folur për Kishën e Serbisë, sot përveç në Podgoricë, zgjedhjet lokale mbahen edhe në Kotorr dhe pikërisht në këtë ditë patriarku Porfirije po shërben liturgji. A është rastësi?
Mihailoviq: Nuk ka rastësi në aktivitetet e Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi dhe as në rajon.
Porfiri në mënyrë kaq të përshtatshme shfaqet gjithmonë në Mal të Zi kur përfshihen disa procese të rëndësishme politike dhe shoqërore. Ai mbërriti në Mal të Zi të premten.
Ai sot si rastësisht mban liturgji pikërisht në ditën e zgjedhjeve në Kotorr.
Ju kujtoj se Porfirije ka qëndruar në Mal të Zi para datës kur është dashur të fillojë regjistrimi në Mal të Zi qysh në kohën e qeverisjes së Dritan Abazoviqit në një mandat teknik që më vonë u shty, por më pas, edhe Abazoviq ishte nën diktatin e këtyre strukturave politike pro-serbe dhe pro-ruse dhe Kishës së Serbisë donin domosdoshmërisht të organizonin një regjistrim për të filluar në ditët e fundit të mandatit të tij teknik.
Porfirije ishte aty edhe më 5 shtator 2021, kur pasardhësi i Amfilohi Radoviç – Joanikija Miçoviq – u fronëzua me forcë në Cetinje. Pra, prania e Porfirio-s në këtë, le të themi, proces të zgjedhjeve vendore nuk është e rastësishme, por gjithashtu na tregon se sapo u shtynë, sapo u shtynë të gjitha levat, këto zgjedhje mund të jenë shumë të pasigurta për mbajtësit e pushtetit në nivel shtetëror.
The Geopost: Mali i Zi është një vend që e ka njohur pavarësinë e Kosovës. Pse heshti kryeministri Spajiq për takimin e tij me kryeministrin e Kosovës Albin Kurti këtë verë, pak para riformatimit të Qeverisë? Pse? A është frika nga reagimet e regjimit në Beograd?
Mihailoviq: Më duket se ky nuk është i vetmi takim me zyrtarë të Kosovës që fshihet. Një gjë e tillë më duket se ka ndodhur edhe kur është fjala për takimin me Vjosa Osmanin, por tani nuk më kujtohet nëse ishte zoti Spajiq apo presidenti Milatoviq. Ishte kjo verë dhe kaq shumë gjëra na ndodhën në këta dy, tre muaj, sikur të kishin kaluar tre vjet, jo tre muaj.
Është e qartë se ata llogaritin se publikimi i një informacioni të tillë do të shkaktonte një emocion negativ tek pjesa e elektoratit që ata preferojnë dhe duan të tërheqin.
Kjo është ajo, për fat të keq, në shpjegimin më të shkurtër të një sjelljeje të tillë. Natyrisht, nëse Spajiqi do ta kishte zbuluar atë foto me Albin Kurtin, shefi i tij de facto Andrija Mandiq, të cilin e përmenda, do të ishte në një situatë të sikletshme dhe pastaj Mandiq do të duhej t’i shpjegonte elektoratit të tij pse hyri në qeverinë e riformatuar të kryeministrit Milojko Spajiç dhe elektorati i tij është fort, si të thuash, pro-rus dhe pro-serb i krahut të djathtë.
The Geopost: Prokurori special i shtetit për krimin e organizuar, Millosh Shoshkiq, edhe një herë po synon dhe merret me gazetarët në Mal të Zi në një mënyrë që mund të shihet vetëm në regjimet autokratike. Për kë funksionon një Prokurori e tillë, e cila nuk e toleron lirinë e fjalës dhe çfarë ka më pas? Si është të jesh gazetar në Malin e Zi të sotëm?
Mihailović: Për hir të shikuesve dhe lexuesve tuaj, më duhet të jap ndoshta një sfond, nëse jeni dakord, në mënyrë që ata ta dinë saktësisht se për çfarë bëhet fjalë.
Është në rregull?
The Geopost: Po
Mihailović: Millosh Shoshkiq, prokurori special në Prokurorinë Speciale të Shtetit, i dërgoi një kërkesë skandaloze të përditshmes Pobjeda, duke synuar në fakt ish-kryeredaktorin e saj Drashko Gjuranoviq, i cili sapo u shkarkua nga posti i kryeredaktorit të gazetës më të vjetër ditore në korrik të këtij viti. Kështu shohim sot nga ky reagim i prokurorit Shoshkiq pikërisht për të ndalur shkrimet e Pobjeda dhe z. Gjuranoviq dhe kolegët e tij, duke përfshirë edhe të vogëlsinë time për mosveprimin e Prokurorisë Speciale të Shtetit, punën e tyre selektive dhe veçanërisht, prokurori Millosh Shoshkiq, i cili udhëheq disa procese që janë në Malin e Zi, tani është e qartë për të gjithë, i motivuar ekskluzivisht politikisht dhe duke përfshirë procesin kundër ish-kryeprokurorit special Milivoj Katniq, i cili udhëhoqi një rast tashmë të njohur në të gjithë rajonin, grushteti i vitit 2016, në të cilin, “quditërisht”, ishin përfshirë Andrija Mandiq dhe Milan Knezheviq, të cilët i përmenda pak më parë.
Ajo që bëri Millosh Shoshkiq, që është një lloj urdhëri për gazetën e përditshme Pobjeda, është se nga arkivat e tij, megjithëse të gjitha ato tekste janë botuar dhe janë në dispozicion të publikut, në fund të fundit, ato janë edhe në arkiva dhe në Bibliotekën Kombëtare në Cetinje, ai i urdhëroi që të marrin të gjitha tekstet e autorit Drashko Gjuranoviq, ish-kryeredaktor, në lidhje me rastet në të cilat Shoshkiq është ushtrues detyre i prokurorit. Është një situatë e paprecedentë.
Ne absolutisht kurrë nuk e kemi përjetuar këtë në Mal të Zi. Në këtë mënyrë nuk veproi as regjimi i Sllobodan Millosheviqit. Ky është një abuzim i tmerrshëm i pushtetit që synon të mbyt lirinë e fjalës dhe lirinë e medias.
Ajo që është zhgënjyese është heshtja e gazetës së përditshme Pobjeda dhe drejtuesve dhe redaktorëve të rinj, të cilët kanë heshtur prej disa ditësh dhe lirisht mund të them se kjo heshtje dhe mos qëndrim i redaktorëve dhe menaxhmentit të ri të Pobjedës flet për një mijë fjalë të rënda që, mund të them lirisht, të rënda.
Kjo heshtje, në fakt është e dëmshme, do të ketë pasoja të mëdha për të gjithë skenën mediatike, për të gjithë gazetarët në Mal të Zi, por edhe për shoqërinë në tërësi.
Ajo që bëmë unë personalisht dhe disa nga kolegët e mi ishte që para Këshillit të Prokurorisë dhe Prokurorit Suprem të Shtetit Milorad Markoviq, lirisht mund të them se kemi ndërmarrë një iniciativë që Këshilli i Prokurorisë, si kompetent për punën e prokurorëve specialë, të fillojë procedurë disiplinore dhe të shqyrtojë veprimet e prokurorit Shoshkiq për shkak të keqpërdorimit të pushtetit dhe burimeve shtetërore me qëllim të mbytjes së lirisë së fjalës dhe shprehjes.
Nga Prokuroria e Lartë e Shtetit morëm përgjigje se kjo iniciativë do të shqyrtohet në seancën e radhës të Këshillit Prokurorial, kur do të vendoset se a do të ketë vërtet rishikim të veprimeve të tij.
/The Geopost