Të gjitha, përveç njërit prej 100 qyteteve me ndotjen më të madhe të ajrit në botë vitin e kaluar, ishin në Azi, sipas një raporti të ri, ku kriza klimatike luan një rol kryesor në cilësinë e keqe të ajrit që po rrezikon shëndetin e miliarda njerëzve në mbarë botën.
Shumica dërrmuese e këtyre qyteteve – 83 – ishin në Indi dhe të gjitha tejkaluan udhëzimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë për cilësinë e ajrit me më shumë se 10 herë, sipas raportit të IQAir, i cili gjurmon cilësinë e ajrit në mbarë botën, shkruan CNN, përcjell Telegrafi.
Studimi shqyrtoi në mënyrë specifike grimcat e imta, ose PM2.5, që është ndotësi më i vogël, por edhe më i rrezikshmi.
Vetëm 9% e më shumë se 7800 qyteteve analizuan cilësinë e ajrit të regjistruar globalisht që plotësonte standardin e OBSH-së, i cili thotë se nivelet mesatare vjetore të PM2.5 nuk duhet të kalojnë 5 mikrogramë për metër kub.
“Ne shohim se në çdo pjesë të jetës sonë ndotja e ajrit ka një ndikim”, ka thënë CEO i IQAir Global, Frank Hammes.
Siç bëhet e ditur më tej, kur thithet, PM2.5 udhëton thellë në indin e mushkërive ku mund të hyjë në qarkullimin e gjakut.
Ato vijnë nga burime si djegia e lëndëve djegëse fosile, stuhitë e pluhurit dhe zjarret, dhe është lidhur me astmën, sëmundjet e zemrës dhe mushkërive, kancerin dhe sëmundje të tjera të frymëmarrjes, si dhe me dëmtime njohëse te fëmijët.
Begusarai, një qytet me gjysmë milioni banorë në shtetin Bihar të Indisë veriore, ishte qyteti më i ndotur në botë vitin e kaluar me një përqendrim mesatar vjetor të PM2.5 prej 118.9 – 23 herë më shumë se udhëzimet e OBSH-së.
Ai u pasua në renditjen e IQAir nga qytetet indiane të Guwahati, Assam; Delhi; dhe Mullanpur, Punjab.
Azia Qendrore dhe Jugore ishin rajonet me performancën më të keqe globalisht, shtëpia e të katër vendeve më të ndotura vitin e kaluar: Bangladeshi, Pakistani, India dhe Taxhikistani.
Azia Jugore është një shqetësim i veçantë, me 29 nga 30 qytetet më të ndotura në Indi, Pakistan ose Bangladesh.
Raporti renditi qendrat kryesore të popullsisë së Lahores në vendin e 5-të, Nju Delhi në vendin e 6-të dhe Dhaka në vendin e 24-të.
Hammes tha se asnjë përmirësim i rëndësishëm në nivelet e ndotjes në rajon nuk ka të ngjarë pa “ndryshime të mëdha në drejtim të infrastrukturës së energjisë dhe praktikave bujqësore”.
Një problem global
IQAir zbuloi se 92.5% e 7,812 vendndodhjeve në 134 vende, rajone dhe territore ku analizoi cilësinë mesatare të ajrit vitin e kaluar tejkaloi udhëzimet e OBSH-së PM2.5.
Vetëm 10 vende dhe territore kishin cilësi të “shëndetshme” të ajrit, ndër to edhe Finlanda, Estonia, Porto Riko, Australia dhe Zelanda e Re e Islanda.
Ndryshe, miliona njerëz vdesin çdo vit nga problemet shëndetësore të lidhura me ndotjen e ajrit.
Ndotja e ajrit nga lëndët djegëse fosile po vret 5.1 milionë njerëz në mbarë botën çdo vit, sipas një studimi të botuar në BMJ në nëntor.
Ndërkohë, OBSH thotë se 6.7 milionë njerëz vdesin çdo vit nga efektet e kombinuara të ndotjes së ajrit të ambientit dhe të shtëpisë.
Dhe kriza klimatike e shkaktuar nga njeriu, e nxitur nga djegia e lëndëve djegëse fosile, luan një rol “qendror” në ndikimin e niveleve të ndotjes së ajrit, thuhet në raportin e IQAir.
Kriza klimatike po çon gjithashtu në zjarre më të rënda në shumë rajone dhe sezone më të gjata dhe më intensive të polenit, të cilat të dyja përkeqësojnë çështjet shëndetësore të lidhura me ndotjen e ajrit.
Amerika e Veriut u prek keq nga zjarret që shpërthyen në Kanada nga maji deri në tetor të vitit të kaluar.
Në maj, mesatarja mujore e ndotjes së ajrit në Alberta ishte nëntë herë më e madhe se i njëjti muaj në 2022, zbuloi raporti.
Dhe për herë të parë, Kanadaja tejkaloi Shtetet e Bashkuara në renditjen rajonale të ndotjes.
Zjarret prekën edhe qytetet amerikane si Minneapolis dhe Detroit, ku mesatarja vjetore e ndotjes u rrit me 30% në 50% krahasuar me një vit më parë.
Qyteti i madh amerikan më i ndotur në vitin 2023 ishte Columbus, Ohio për të dytin vit radhazi.
Por qytetet e mëdha si Portland, Seattle dhe Los Angeles pësuan rënie të konsiderueshme në nivelet mesatare vjetore të ndotjes, thuhet në raport. /Telegrafi/