Nga: Donald Elmazi
Ardhja e modeleve të avancuara të inteligjences artificiale, si ChatGPT, ka ndezur debate rreth rolit të tyre në shkrimin akademik dhe kërkimin shkencor. Teksa disa argumentojnë se ChatGPT mund të jetë një bashkautor i vlefshëm në botime, të tjerë vënë në dyshim potencialin e tij si një mjet plagjiature. Ky shkrim shqyrton të dy këndvështrimet dhe eksploron implikimet e përfshirjes së ChatGPT-së në procesin e shkrimit dhe kërkimit shkencor.
Në Shqipëri kemi hasur me problematika të ndryshme – si shitje diplomash te nivelit të parë apo të dytë dhe deri te plagjiatura e publikimeve te ndryshme shkencore nëpër revista fantazmë, të paindeksuara në databazat kryesore të vendeve fqinje dhe jo vetëm – që, ndër të tjerash, solli edhe demaskimin e shumë doktoraturave të personaliteteve të ndryshme akademike e politike, me një nivel plagjiature të njëjtë me nivelin e mediokritetit individual. Atëherë, lind pyetja se çfarë mund të ndodhë në Shqipëri nëse ne përdorim inteligjencës artificiale (ChatGPT), si burimin kryesor të idesë dhe hartimit të publikimeve të ndryshme shkencore? A ka një entitet kontrollues për shkrimet dhe idetë të ardhura jo nga autorët shqiptare, por të marra fije për pe nga ky sistem inteligjent?!
Një analizë e mirëfilltë në lidhje më të mirat e anët e errëta duhet bërë, sepse keqpërdorimi i inteligjencës artificiale i shërben vetëm atyre që kane uzurpuar postet akademike si ofiqe otomaniste – thua se i kanë të trashëguara brez pas brezi. Kjo gjë sjell edhe në hartimet e VKM-ve të ndryshme, përsëri për të qenë sa më komfort në pozicionet përkatëse të fituara nga plagjiatura apo dhe nga urdhrat e dhënë nga qeveritë e mëparshme – kur titulli përfitohej me një firmë nga kryeministri e jo nga niveli i publikimeve individuale në organet shkencore ndërkombëtare, të indeksuara dhe të ranguara, për t’i mbyllur derën çdo kujt të shkolluar jashtë nëpër universitet më të mira dhe me një listë të gjerë publikimesh në databazat e lartpërmendura të SCOPUS apo ‘Web of Science’ (duke vendosur shkopa nën rrotë dhe kushte të padëgjuara ndonjëherë në asnjë universitet apo akademi ndërkombëtare).
Kjo analizë bëhet në dy këndvështrime të përdorimit të ChatGPT-së, si bashkautor dhe si mjet për rritjen e mediokritetit/plagjiaturës në akademinë shqiptare. Aftësia e ChatGPT-së për të gjeneruar përmbajtje krijuese dhe të larmishme, mund të ofrojë të dhëna të vlefshme gjatë procesit të shkrimit, duke i ndihmuar autorët të kapërcejnë bllokimin e shkrimtarit dhe të eksplorojnë ide të reja. Baza e gjerë e njohurive të ChatGPT-së mund t’ju sigurojë autorëve informacionin përkatës, duke ndihmuar në fazën e kërkimit dhe duke kursyer kohë. Shkathtësia e ChatGPT-së në gramatikë dhe sintaksë mund të ndihmojë në lustrimin e një dorëshkrimi, duke siguruar qartësi dhe lexueshmëri.
Nga ana etike, bashkautori me ChatGPT ngre pyetje në lidhje me atribuimin dhe njohjen e duhur për kontributet intelektuale, pasi mjegullon kufirin midis bashkëpunimit njerëzor dhe inteligjencës artificiale. Natyra e automatizuar e përgjigjeve të ChatGPT-së mund ta bëjë atë të ndjeshëm ndaj plagjiaturës së paqëllimshme, duke kërkuar monitorim të kujdesshëm dhe ndërgjegjësim nga autorët. Vendosja e udhëzimeve të qarta dhe praktikave më të mira për bashkautorësinë e asistuar nga AI-ja është thelbësore për të ruajtur integritetin akademik dhe për të parandaluar gabimet etike.
Në rrafshin e mjeteve të plagjiaturës, mbështetja e tepërt në ChatGPT si një mjet plagjiature, mund të çojë në vetëkënaqësi midis shkrimtarëve, duke dekurajuar mendimin kritik dhe origjinalitetin. Kufizimet e ChatGPT-së në kapjen e nuancave kontekstuale mund të rezultojnë në false pozitive ose negative, duke ndikuar në saktësinë e zbulimit të plagjiaturës. Derisa teknikat e plagjiaturës evoluojnë, efektiviteti i ChatGPT-së si një mjet zbulimi mund të zvogëlohet nëse nuk përditësohet dhe trajnohet vazhdimisht.
Përdorimi i ChatGPT-së si bashkautor derisa e plotëson atë me mjete të vendosura për zbulimin e plagjiaturës, mund të vendosë një ekuilibër midis krijimtarisë dhe sigurimit të origjinalitetit. Përfshirja aktive e njeriut në procesin e shkrimit, duke përfshirë vlerësimin kritik dhe konsideratat etike, mund të zbusë rreziqet që lidhen si me bashkautorësinë ashtu edhe me zbulimin e plagjiaturës.
Derisa ChatGPT tregon potencial si bashkautor, përfshirja e tij në botime duhet të menaxhohet me kujdes për të trajtuar shqetësimet etike dhe për të siguruar atribuimin e duhur. Si mjet për plagjiaturë, ChatGPT mund të jetë një ndihmë e vlefshme, por nuk duhet të zëvendësojë gjykimin njerëzor. Balancimi i përfitimeve dhe rreziqeve është thelbësor për të shfrytëzuar fuqinë e inteligjencës artificiale, duke ruajtur parimet e integritetit dhe origjinalitetit në përpjekjet akademike dhe krijuese.