Në grindjen aktuale për rezervat e gazit në Mesdheun lindor, Greqia është parimisht në të drejtë. E megjithatë Athina duhet të lëvizë nga pozicioni i saj, mendon Jannis Papadimitriou.
Sikur të mos mjaftonte konflikti për shelfin kontinental në Egje: Tani dy anëtarë të NATO-s, Turqia dhe Greqia grinden për zonat detare në Mesdheun lindor, të cilat të dyja i shohin si zona ekonomike ekskluzivisht të tyre, dhe prej kësaj duhen të nxjerrin përfitime ekonomike. Grindja u ndez pas misionit kërkimor për gaz të një anijeje turke, që kërkon për rezerva gazi në rajon, dhe që i ka gjetur ato. Natyrisht për Turqinë nën Erdoganin as nuk shtrohet për diskutim, që zonat shumë premtuese ajo do t’i shfrytëzojë e vetme.
Baza ligjore nuk njihet
Si kompas ligjor në raste të tilla kaq të komplikuara shërben Marrëveshja për të Drejtën Detare e Kombeve të Bashkuara e vitit 1982, të cilën Turqia nuk e ka nënshkruar. Sipas mendimit gati të njëzëshëm të juristëve, kjo marrëveshje pasqyron edhe të drejtën ndërkombëtare të pashkruar, por të ngritur në normë për shkak të përdorimit – dhe me këtë e detyrueshme edhe për ata që nuk e pranojnë atë.
Por as këtë nuk e pranon Turqia. Në vend të kësaj Ankaraja ka nënshkruar një marrëveshje bilaterale detare me Libinë dhe prej kësaj nxjerr pretendimin, të kërkojë për gaz para brigjeve të Qipros dhe Kretës. Kjo është e papranueshme: Kjo mënyrë veprimi është rasti klasik i një marrëveshjeje ndërkombëtare “në disfavor të të tretëve”. Marrëveshje të tilla i hapin dyert dhunës ushtarake dhe kujtojnë orët më të errëta të historisë në shekullin e 20-të.
Këtë nuk duhet ta pranojë bashkësia ndërkombëtare. Por si duhet vepruar? Së pari duhen ndalur agresione të tjera si manovra provokuese të flotave detare, mundësisht përmes bisedimeve, por edhe përmes sanksioneve të mençuara. Përfytyrimi i një lufte në mes të Mesdheut, kjo mes partnerëve të NATO-s, të duket tërësisht absurd. Problemi është se në këtë cep të botës ka shumë gjëra absurde, e megjithatë ndodh.
Largim nga pozicionet maksimale
Në rastin ideal Gjykata Ndërkombëtare në Hagë mund të shërbejë për zgjidhjen e grindjes mes Turqisë dhe Greqisë, sigurisht nëse të dyja vendet e njohin juridiksionin e saj dhe tregojnë gatishmëri për zbatimin e vendimit.
Në fund të viteve 90-të, kjo gati do të kishte përfunduar. Por në vitin 2004, qeveria e atëhershme e konservatorëve ndërroi kurs, ndoshta edhe nga frika, se gjykatësit në Hagë nuk do t’i përgjigjeshin plotësisht kërkesave të tyre. Vetëm ky shembull tregon: Edhe Greqia duhet të heqë dorë nga njëri apo tjetri ideal, ndoshta edhe nga ideja, se Egjeu i gjithi është si një zonë detare e mbyllur, dhe ekskluzivisht greke. /DW/