Për presidentin Donald Trump, NATO është një barrë e padrejtë financiare. Para samitit në Mbretërinë e Bashkuar, administrata e tij raportohet se siguroi një ulje të kontributit të saj monetar për aleancën e mbrojtjes.
Sipas librit “A Warning”, nga një zyrtar anonim i administratës, Trump tha që SHBA po “përdhunohej” nga aleatët e saj të NATO-s dhe po e shtynë të dalë nga aleanca, e formuar për të mbrojtur Evropën Perëndimore nga Bashkimi Sovjetik, ndërsa “agoi” Lufta e Ftohtë.
Në Londër të martën, gjuha e Trump ishte më e butë, por ndjenjat e tij ishin të ngjashme. “Ne përfitojmë më pak”, u tha Trump gazetarëve para samitit të NATO-s, dhe e quajti aleancën “të padrejtë” për Amerikën, shkruan Newsweek.
Trump në të kaluarën e ka përshkruar NATO-n si “të vjetëruar”. Por edhe pasi presidenti francez Emmanuel Macron e quajti “të vdekur trurin e aleancës”, Trump goditi përsëri: “NATO i shërben një qëllimi të shkëlqyeshëm”, transmeton Telegrafi.
Mosmarrëveshjet në lidhje me atë se sa duhet të kontribuojnë SHBA në krahasim me të tjerët në NATO, veçanërisht fuqitë më të mëdha në Evropë, nuk janë të reja, sepse çështja e financimit të NATO-s është diskutuar edhe më herët.
Presidenti John F. Kennedy përmendi përsëri në vitin 1963 se SHBA “nuk mund të vazhdojë të paguajë për mbrojtjen ushtarake të Evropës ndërsa shtetet e NATO-s nuk po paguajnë pjesën e tyre aq sa duhet”.
Ajo që është e re, megjithatë, është intensiteti i retorikës nga Uashingtoni dhe një president i paparashikueshëm që duket se është i gatshëm të kërcënojë të ardhmen e aleancave historike, dhe NATO ka qenë “në vijën e pushkatimit” të Trump që nga fushata e tij në vitin 2016.
Shqetësimet e gjata të Amerikës për strukturën e financimit të NATO-s janë duke dhënë fryt. Aleanca tani duhet të përshtatet me realitetet e saj të reja – politike, diplomatike dhe teknologjike – dhe të komunikojë rëndësinë e saj të qëndrueshme për anëtarët, dhe ato shtete që aspirojnë të anëtarësohen.
Pra, si saktësisht funksionon fondi i NATO-s dhe çfarë është në diskutim?
Si funksionon financimi i NATO-s?
Anëtarët e saj mbështesin NATO-n financiarisht drejtpërdrejt dhe indirekt. Shtetet anëtare japin kontribute të drejtpërdrejta në bazë të parimit “financim të përbashkët”, që është bashkimi i burimeve.
Se sa kontribuon secili shtet anëtar në buxhetet e zakonshme përcaktohet nga një formulë e cila bazohet në të Ardhurat Kombëtare Bruto.
Buxheti i kombinuar ushtarak dhe civil i NATO-s është rreth 1.85 miliard dollarë për vitin 2019.
Ekziston edhe Programi i Investimeve të Sigurisë së NATO-s, i financuar nga të gjithë, i cili siguron infrastrukturën e nevojshme për punën e aleancës.
Financimi i tërthortë i NATO-s vjen kryesisht në formën e udhëzimit të tij 2 për qind.
Kjo është një marrëveshje e shteteve të NATO-s për të shpenzuar të paktën 2 për qind GDP-s së tyre për mbrojtje. Brenda objektivit të përgjithshëm 2 për qind është një nën-objektiv; që 20 për qind e shpenzimeve të mbrojtjes duhet të jenë në pajisje kryesore të reja.
Sa paguan aktualisht SHBA?
Formula e tanishme deri në fund të vitit 2019 sheh SHBA-në si shteti anëtar më i madh dhe më i pasur, dhe për këtë arsye ai me GDP më të lartë kontribuon më së shumti në fondet e përbashkëta. Ajo paguan pak më shumë se 22.1 për qind të buxhetit të NATO-s.
Gjermania është kontribuesi i dytë më i madh me pothuajse 14.8 për qind.
Kontribuesi më i vogël në buxhetet e financuara është shteti i vogël ballkanik i Malit të Zi me 0.027 për qind, shkruan tutje Newsweek, përcjell Telegrafi.
Gjithsej për financimin e drejtpërdrejtë, SHBA kontribuan rreth 580 milionë dollarë në NATO këtë vit.
Në kontekst, shpenzimet për buxhetin federal janë caktuar të jenë 4.4 trilionë dollarë në vitin fiskal 2019. Kontributi i përbashkët i financimit të Amerikës në NATO është rreth 0.013 për qind e të gjitha shpenzimeve të saj federale.
Mund të ketë shpenzime shtesë diku tjetër në NATO. Për shembull, ekziston edhe financimi i përbashkët i programeve të kërkimit dhe zhvillimit të rënë dakord midis shteteve pjesëmarrëse të NATO-s.
Vlerësimet më të fundit të NATO-s tregojnë se SHBA aktualisht po shpenzon 3.42 për qind të GDP-së së saj për mbrojtje.
Cilat janë mosmarrëveshjet brenda NATO-s?
Trump argumenton se SHBA trajtohet padrejtësisht nën sistemin e NATO-s. Ai beson se SHBA kontribuon shumë dhe vendet e tjera anëtare pak. Në thelb, si me tregtinë, Trump beson se Amerika po “mashtrohet”.
Presidenti e sheh NATO-n si një zgjidhje për një problem – domethënë agresionin rus – që është kryesisht barra e Evropës për të bartur, jo e Amerikës, dhe për këtë arsye roli i Uashingtonit në aleancë duhet të zvogëlohet ndërsa rolet e të tjerëve të rriten.
Megjithatë, kritikët e tij e kundërshtojnë, duke thënë se Rusia është gjithashtu problemi i Amerikës sepse është një kërcënim për aleatët amerikanë dhe partnerët strategjikë, siç është Ukraina. Për më tepër, Rusia është një kërcënim për SHBA-në, siç dëshmohet nga përzierja e zgjedhjeve të Kremlinit.
NATO gjithashtu duhet të evoluojë për të trajtuar kërcënime të reja dhe në zhvillim, të tilla si lufta në internet, dhe udhëheqja amerikane në një aleancë të fortë mbrojtëse që funksionon më së miri së bashku për interesat e sigurisë së aleatëve.
Por Trump nuk është i vetëm në ankesat e tij për nivelin e shpenzimeve të mbrojtjes nga aleatët e NATO-s.
Politika amerikane ka qenë për ca kohë për t’i detyruar shtetet e tjera të NATO-s të bëjnë më shumë për të mbështetur aleancën dhe t’i lejojnë SHBA-së të “tërhiqet”. Madje shumë amerikanë të zakonshëm pajtohen me të.
Presidenti Barack Obama shprehu shqetësime gjatë udhëheqjes së tij, dhe në vitin 2014 në një samit të NATO-s në Uells aleatët ranë dakord për zotimin për vitin 2024.
Sidoqoftë, që atëherë disa shtete kanë ngecur në atë angazhim. Pesë vjet pas, vetëm 15 nga anëtarët e saj kanë bërë plane për të arritur 2 për qind shpenzimet për mbrojtjen. /Telegrafi/
