Biznese të profileve të ndryshme operojnë në katër komunat e banuara më shumicë serbe në pjesën veriore të Kosovës (Mitrovicë e Veriut, Zveçan, Zubin Potok dhe Leposaviq), por në Administratën Tatimore të Kosovës (ATK), janë të regjistruara vetëm 981 biznese më gjithsej 1,316 njësi aktive.
Nga ky numër, tatim në ATK paguajnë vetëm 255 biznese. Nga muaji janar deri në muajin shtator të këtij viti, vlera e tatimeve të marra nga këto biznese, pa kontribute pensionale është 663 mijë euro, thonë zyrtarë të administratës.
Tatimet janë burimi kryesor i mbledhjes së të hyrave publike me të cilat shteti i plotëson të dalat publike.
Por, shifrat për regjistrimin e bizneseve ndryshojnë nga ato të ATK-së.
Në Agjencinë për Regjistrimin e Bizneseve (ARBK) që funksionon në kuadër të Ministrisë se Tregtisë dhe Industrisë, thuhet se në pjesën veriore të Kosovës janë të regjistruara 3,740 biznese.
Sipas ATK-së, këto biznese mund të jenë të regjistruara, por nuk janë aktive. Po ashtu, një numër i bizneseve mund të mos kenë përfunduar procedurat zyrtare për çregjistrim në ARBK.
Bizneset në veri nuk janë të pajisura me arka fiskale
Radio Evropa e Lirë ka vizituar disa nga bizneset aktive në pjesën veriore të Kosovës, pronarët e të cilave nuk kanë dashur të prononcohen para mikrofonit. Megjithatë, ata thonë se rregullisht paguajnë obligimet tatimore në Administratën Tatimore të Kosovës.
Sipas, tyre pagesat realizohen në bazë të strukturës se biznesit të regjistruar, çoftë ndërmarrje e vogël, e mesme apo e madhe.
Ndryshe nga deklarimet, situata në terren është krejt ndryshe. Bizneset në këtë pjesë nuk janë të pajisura me Pajisje Elektronike Fiskale, në bazë të së cilave pas çdo blerje lëshohet kuponi fiskal. Njëherësh, janë të obliguar të bëjnë transmetimin e raporteve periodike në Administratën Tatimore të Kosovës.
Madje, një nga pronarët në veri thotë se, “nuk lëshon kuponë fiskal si të tjerët, por që ai rregullisht paguan detyrimet e tij tatimore, bazuar në qarkullimin, si dhe taksat mbi pagat për punonjësit, të cilat përfshijnë taksat dhe kontributet e sigurimeve pensionale”.
Mosfiskalizimi krijon evazion fiskal
Procesi i vendosjes së arkave fiskale në Kosovë ka filluar në vitin 2009, dhe qëllimi nga Administrata Tatimore e Kosovës ishte evitimi i evazionit fiskal, pasi potenciali i këtij sistemi është që të regjistrojë të gjitha hyrjet dhe shitjet në një dyqan.
Por, zyrtarë të ATK-së nuk kanë dhënë ndonjë përgjigje se sa është numri i bizneseve të pajisura me pajisje fiskale.
Moslëshimi i kuponit fiskal dhe mostransmetimi i të dhënave në Administratën Tatimore të Kosovës, janë të ndëshkueshme me ligjet në fuqi.
Zyrtarë të ATK-së, pohojnë se qasja e këtij institucioni në katër komunat e banuara më shumicë serbe, nuk është shumë komode nëse krahasohet me rajonet tjera të Kosovës.
Valentina Bytyqi, zëdhënëse në ATK, në një përgjigje për Radion Evropa e Lirë, thotë se në atë pjesë ka inspektorë të komunitetit serb të cilët janë të autorizuar të kryejnë aktivitete, inspektime dhe vëzhgime. Dhe përkundër vështirësive, thotë ajo, është arritur që të kryhen aktivitete dhe të ketë të hyra prej bizneseve të asaj pjese.
Pjesa veriore e Kosovës, “parajsë e fshehur”
“Shmangia e lëshimit të kuponëve fiskalë, u mundëson bizneseve që t’u ikin obligimeve tatimore, duke krijuar evasion fiskal, krim të organizuar dhe dëmtim të buxhetit të Kosovës”, thotë Rrustem Abiti, ish-koordinator zyrës rajonale në Mitrovicë në kuadër të Odës Ekonomike të Kosovës.
Ai në një bisedë për Radion Evropa e Lirë, shprehet se bizneset në pjesën veriore të Kosovës, nuk i japin llogari shtetit të Kosovës.
Në këtë pjesë është e argumentuar shmangia nga pagesa e tatimit, që më pas krijon evazion fiskal. Kurse shteti i Kosova ka neglizhuar këtë problem, pasi nga shmangia e tatimeve buxheti i Kosovës humb miliona euro.
“Shteti nuk ka vepruar si duhet në këtë çështje, sepse aty ku është policia duhet të jetë edhe inspektori tatimor, inspektori doganor dhe të gjitha. Po e them këtë, pasi Policia e Kosovës vepron në veri, patjetër është dashur që të shoqërohen këto institucione që të mbledhin tatimet e obliguara”, tha Abiti.
Por Bytyqi thotë se, ATK-ja ka pasur aktivitete edhe në pjesën veriore, por jo aq sa duhet dhe aq sa ka nevojë implementimi i ligjit edhe në atë pjesë, kjo për shkaqe të sigurisë. Mirëpo, në të shumtën e rasteve gjatë aktiviteteve tona kemi pasur mbështetje nga Policia e Kosovës.
Ndryshe që nga paslufta, Prishtina zyrtare nuk ka arritur ta shtrijë në tërësi autoritetin e saj shtetëror në pjesën veriore të Kosovës.