James Ker-Lindsay
Vendimi i një shteti të Amerikës Latine për të revokuar njohjen e Kosovës tregon se beteja diplomatike për Kosovën është larg nga përfundimi.
Është e vështirë të besohet se ka kaluar gati një dekadë qëkur Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia, më 17 shkurt 2008. Në atë kohë, kjo ishte një lëvizje jashtëzakonisht e diskutueshme.
Zakonisht, bashkësia ndërkombëtare ka një mospëlqim të fortë ndaj vendimeve të njëanshme për ndarje. Që nga viti 1945, vetëm një vend, Bangladeshi, kishte arritur të shkëputej nga një shtet ekzistues dhe të bëhej anëtar i plotë i OKB-së.
Opinioni ndërkombëtar ishte i ndarë për shtetësinë e Kosovës. Duke argumentuar se ishte një rast unik, që rrjedh nga shpërbërja e Jugosllavisë dhe duke besuar se ajo ishte e nevojshme për stabilitetin e Ballkanit, Kosova u njoh shpejt nga Shtetet e Bashkuara, Britania, Franca, Gjermania dhe shumë shtete të tjera perëndimore.
Në të kundërt, shumë vende të tjera, përfshirë Rusinë, Indinë, Kinën, Brazilin dhe Afrikën e Jugut, e panë atë si një precedent të rrezikshëm dhe refuzuan ta pranonin statusin e saj të pavarur.
Në vitet që pasuan, era duket sikur frynte fort në favor të Kosovës. Deri në fund të vitit 2008, mbi 50 vende e kishin njohur atë.
Ndërkohë, përpjekja e Serbisë për të siguruar një mendim këshillëdhënës mbi ligjshmërinë e Deklaratës së Pavarësisë nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë solli një rezultat jopërfundimtar.
Deri në vitin 2012, pothuajse 100 nga 193 anëtarët e Kombeve të Bashkuara e kishin njohur Kosovën.
Në atë fazë, Serbia dukej se kishte hequr dorë nga të gjitha përpjekjet për t’i bindur vendet që të mos e pranojnë pavarësinë e krahinës së saj të mëparshme. Ndërkohë, nën presionin e BE-së, ajo u angazhua në një proces normalizimi të marrëdhënieve të saj me Prishtinën.
Për më shumë, dukej sikur kjo po hapte rrugën për njohjen eventuale të Beogradit ndaj shtetësisë së Kosovës. Edhe politikanët e Serbisë dukej se po zbusnin opinionin publik për atë që dukej të jetë një vendim i pashmangshëm për “le të shkojë Kosova”.
Sidoqoftë, gjatë pesë viteve të kaluara, gjendja ka ndryshuar ndjeshëm, por në mënyrë të dukshme. Ritmi i njohjeve është ngadalësuar në mënyrë dramatike. Aktualisht, rreth 110 vende e njohin Kosovën.
Në të njëjtën kohë, Serbia ka filluar përsëri të rrisë përpjekjet e saj në lobimin kundër njohjes së Kosovës. Më së shumti, në vitin 2015 ajo bëri një fushatë të ashpër për të parandaluar hyrjen e Kosovës në UNESCO. Për habinë e shumë vëzhguesve, votimi për pak vota shkoi kundër Prishtinës.
Që atëherë, Kosova ka pak për çka të ngazëllehet. Vitin e kaluar, vetëm dy vende e njohën Kosovën. Këtë vit, vetëm një vend e ka bërë këtë. Është kundër kësaj rrjedhe që tani është shfaqur lajmi se një vend tani ka shkuar aq larg sa të ndryshojë mendjen për shtetësinë e Kosovës.
Më 30 tetor, ministria e jashtme e Surinamit njoftoi Qeverinë serbe se e kishte tërhequr njohjen e Kosovës. Çuditërisht, lajmi është përshëndetur me gëzim në Beograd. Përkundrazi, në Prishtinë është mohuar. Reagimi i menjëhershëm i Ministrisë së Jashtme ishte një deklaratë duke argumentuar se revokimi nuk është i mundur.
Siç ndodh, opinioni juridik është i ndarë në këtë pyetje. Shumë studiues kanë argumentuar me të vërtetë se nuk është e mundur të revokojë njohjen. Në një mënyrë, ata kanë të drejtë. Një shtet nuk mund të njoftojë thjesht se nuk njeh sovranitetin e një shteti mbi një territor. Në vend të kësaj, duhet të njoftojë se ai njeh sovranitetin e një gjendjeje alternative të territorit në fjalë. Në lidhje me këtë, letra nga Surinami, e cila fliste vetëm për revokimin, u hartua gabimisht. Megjithatë, pasi letra u dërgua në Serbi, do të nënkuptonte se revokimi ishte qartë në favor të Beogradit.
Cilatdo qofshin meritat ligjore të letrës, duket se Surinami ka marrë vendimin për të “revokuar” njohjen e saj të shtetësisë së Kosovës. Megjithatë, është gjithashtu e rëndësishme të vendosni lëvizjen në kontekstin e duhur. Vendimi i një vendi, edhe pse simbolikisht i rëndësishëm, nuk është aq i rëndësishëm sa çështja nëse kjo do të shënojë fillimin e një trendi më të gjerë.
Nuk mund të injoroni faktin se lëvizja vjen në një moment shumë të rëndësishëm. Deklarata e pavarësisë së Katalunjës ka sjellë çështjen e shkëputjes në vëmendjen ndërkombëtare. Në këtë kontekst, pyetja lind në mënyrë të pashmangshme nëse vendimi i Surinamit është një përgjigje ndaj frikës në rritje rreth shkëputjes? Mund të ketë qenë. Të tjerë kanë sugjeruar se kjo mund të jetë për shkak të ndjenjës pro-ruse.
Cilado qoftë arsyeja e saktë për vendimin e Surinamit, duket se nuk ka gjasa të ndryshojë shumë në afat të shkurtër.
Ndërsa, disa analistë mund të besojnë se ngjarjet në Spanjë kanë dëmtuar përpjekjet e Kosovës për të fituar njohje të mëtejshme, realiteti është se të gjitha fitoret e lehta tashmë janë siguruar. Arritja e më shumë fitoreve do të bëhej gjithmonë e më i vështirë. Po ashtu, ka pak arsye të besohet se shumë shtete do të rishikojnë vendimet e tyre për të njohur Kosovën. Sigurisht, mbështetësit kryesorë ndërkombëtarë të Kosovës do të mbeten të palëkundur në pozita.
Megjithatë, vendimi i Surinamit mund të jetë i rëndësishëm. Por, ne mund ta shohim këtë si momenti kur bllokimi mbi njohjen përfundoi.
Disa në Beograd tani do të dëshironin ta përdorin vendimin e Surinamit për t’i bindur të tjerët ta revokojnë njohjen e Kosovës. Megjithatë, mbështetësit kryesorë ndërkombëtarë gjithashtu mund të vendosin se duhet t’i shtojnë përpjekjet e tyre për t’i bindur shtetet ta njohin Kosovën. Këta mbështetës gjithashtu mund ta shtojnë presionin ndaj Serbisë që t’i japë fund kundërshtimit të shtetësisë së Kosovës.
Derisa BE nuk mund ta detyrojë Serbinë ta njohë Kosovën, kryesisht për shkak se pesë nga anëtarët e saj nuk e njohin atë, nuk ka asgjë për të ndaluar anëtarët individualë që të insistojnë që Serbia ta njohë Kosovën si çmim për anëtarësim.
Pas shumë vite ngecje dhe duke parë mënyrën se si po fryjnë erërat, këto vende (më së shumti Gjermania) mund të dyfishojnë përpjekjet e tyre për të inkurajuar fort Beogradin në këtë drejtim, megjithëse një herë pasojat e krizës së ndarjes së Katalunisë tashmë kanë rënë në heshtje.
Në mënyrën e vet, vendimi i Surinamit mund të ketë filluar një fazë të re të betejës për njohjen e Kosovës. /BIRN/
(Autori është profesor i Politikës në Universitetin e Shën Marisë, Twickenham, dhe anëtar i lartë në Shkollën e Ekonomisë dhe Shkencave Politike të Londrës. Ai është autori i librit “Kosova: Rruga për Kontestimin e Shtetësisë në Ballkan” (I.B. Tauris) dhe “Politika e Jashtme e Kontestimit të Ndarjes: Parandalimi i Njohjes së Shteteve Kontestuese” (Oxford University Press). Ai është duke përfunduar një udhëzues hyrës për shkëputjen në Oxford University Press)