Nga: Martin Wolf / The Financial Times
Përkthimi: Telegrafi.com
Pak para se të udhëtonte për t’u takuar me Donald Trumpin, Sir Keir Starmer njoftoi javën e kaluar se “ne do të mbajmë premtimin tonë të deklaruar për të shpenzuar 2.5 për qind të PBB-së sonë për mbrojtjen. Por, duke pasur parasysh kërcënimet e rënda me të cilat përballemi, ne do ta avancojmë këtë objektiv në mënyrë që ta arrijmë deri në vitin 2027”. Për më tepër, kjo rritje e shpenzimeve do të financohej duke shkurtuar shpenzimet për zhvillim jashtë vendit – nga 0.5 për qind e të ardhurave kombëtare bruto në 0.3 për qind.
Kryeministri deklaroi gjithashtu se “përballë sfidave të vazhdueshme dhe të përgjithshme, vendet evropiane duhet të bëjnë më shumë për mbrojtjen. Kjo është e padiskutueshme”. Megjithatë, ajo që do të bëjë Mbretëria e Bashkuar do të jetë gjithashtu “e kushtëzuar nga situata ekonomike dhe fiskale”, e përcaktuar ashtu që rritja e shpenzimeve për mbrojtjen është minimale dhe kostoja shtesë që do të përballojë publiku është zero. Kjo nuk është një përgjigje serioze ndaj sfidave me të cilat përballet Mbretëria e Bashkuar. Kjo ishte e vërtetë kur u bë njoftimi. U bë edhe më e vërtetë pas takimit të tmerrshëm të së premtes me Volodymyr Zelenskyyn në Zyrën Ovale. Siguria e Evropës tani u takon evropianëve. Mbretëria e Bashkuar duhet të marrë drejtimin.
Që në shkurt të vitit 2024, Komiteti i Mbrojtjes i Dhomës së Ulët të Parlamentit publikoi një raport ku argumentonte se “ekzistojnë mangësi të shumta në kapacitetin e Forcave të Armatosura të Mbretërisë së Bashkuar”. Sipas raportit Ndërtimi i kapaciteteve të mbrojtjes në Evropë, të publikuar nga Instituti Ndërkombëtar për Studime Strategjike me qendër në Londër, në nëntor 2024, situata është e ngjashme në shumicën e forcave të tjera evropiane.
Për më tepër, këto mangësi vazhdojnë të jenë të pranishme pavarësisht rritjes së shpenzimeve për mbrojtjen në vitet e fundit. Kjo është pjesërisht për shkak të madhësisë së deficitit historik. Gjithashtu, është rezultat i nevojës urgjente për të transferuar pajisjet në Ukrainë gjatë tre viteve të fundit. Kjo lë një boshllëk të madh që anëtarët evropianë të NATO-s, përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, duhet ta mbushin sa më shpejt të jetë e mundur.
Duke marrë parasysh shkallën dhe urgjencën e këtyre sfidave, shpenzimet për mbrojtjen do të duhet të rriten ndjeshëm. Duhet pasur parasysh se ato përbënin pesë për qind të PBB-së së Mbretërisë së Bashkuar, ose edhe më shumë në vitet 1970-‘80. Mund të mos jetë e nevojshme të arrijnë në këto nivele në afat të gjatë, pasi Rusia e sotme nuk është Bashkimi Sovjetik. Megjithatë, mund të jetë e nevojshme që gjatë një periudhe të caktuar të rriten deri në ato nivele, veçanërisht nëse ShBA-ja tërhiqet. Mund të jetë e arsyeshme që kjo rritje e përkohshme e investimeve të financohet përmes huamarrjes. Por, nëse shpenzimet për mbrojtjen duhet të mbeten përgjithmonë në nivele më të larta, atëherë duhet të rriten taksat, përveç rastit kur qeveria mund të gjejë shkurtime të mjaftueshme në shpenzime, gjë që është e dyshimtë.
Në afat të gjatë, rritja e taksave mbi të ardhurat do të jetë mënyra më e mirë për të shpërndarë barrën e shtuar të mbrojtjes. Megjithatë, Partia Laburiste po shkurton ndihmën e jashtme, pikërisht në një kohë kur ShBA-ja po e redukton ndjeshëm USAID-in. Mbretëria e Bashkuar tashmë e ka ulur pjesën e PBB-së të shpenzuar për ndihmë të huaj nga 0.7 për qind nën David Cameronin në 0.5 për qind nën Boris Johnsonin. Tani ajo do të reduktohet në 0.3 për qind, ku gati gjysma e saj ka të ngjarë të shpenzohet për strehimin e azilkërkuesve.
Braktisja e ndihmës për më të varfrit në botë është mënyra e gabuar për të financuar nevojat e mbrojtjes. Ministrja e Zhvillimit Ndërkombëtar, Anneliese Dodds, kishte të drejtë të jepte dorëheqjen. Fondet e dhëna janë shumë të vogla. Për më tepër, kjo do të rrisë vuajtjet globale dhe do të dobësojë zërin e Mbretërisë së Bashkuar në arenën ndërkombëtare. Ky vendim është një sinjal shmangieje dhe i burracakërisë.
E vërteta është se “dividenti i paqes” ka marrë fund me rikthimin e luftës në Evropë. Mbretëria e Bashkuar mundet dhe duhet të shpenzojë më shumë për mbrojtjen. Pa e bërë këtë, nuk do të ketë as një zë në mbrojtjen e përbashkët të kontinentit të saj dhe as aftësinë për t’u mbrojtur vetë. Ajo duhet të luajë një rol udhëheqës në forcimin e shtyllës evropiane të NATO-s.
Për fat të mirë, Mbretëria e Bashkuar gjithashtu mund të presë përfitime ekonomike nga investimet e veta në mbrojtje. Historikisht, luftërat kanë qenë nxitëse të inovacionit. Kjo ka qenë jashtëzakonisht e vërtetë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ekonomia “startap” e Izraelit filloi në ushtrinë e tij. Tani, ukrainasit kanë revolucionarizuar luftën me dronë. John Van Reenen, kryetar i këshillit ekonomik të ministres britanike të Thesarit, Rachel Reeves, ka bashkëshkruar një studim ku argumenton se një rritje prej 10 për qind në kërkimin dhe zhvillimin e mbrojtjes, shkakton një rritje prej katër për qind në kërkimin dhe zhvillimin individual. Në një tjetër studim, ai argumenton se këto përfitime varen nga financimi i hapur dhe konkurrues i inovacionit në mbrojtje. Pika kyçe, megjithatë, është se nevoja për të shpenzuar ndjeshëm më shumë për mbrojtjen duhet parë si më shumë sesa thjesht një domosdoshmëri dhe më shumë sesa thjesht një kosto – edhe pse të dyja janë të vërteta. Nëse bëhet në mënyrën e duhur, është gjithashtu një mundësi ekonomike.
Sot Mbretëria e Bashkuar përballet me një realitet të ri dhe të zymtë. Kjo gjendje nuk ka gjasa të jetë e përkohshme. Ndërsa Rusia bëhet më e guximshme dhe ShBA-ja tërhiqet, qeveria britanike nuk duhet të bëjë sikur pothuajse asgjë nuk ka ndryshuar dhe se vetëm disa kosto shtesë duhet të mbulohen. Starmer duhet ta bindë publikun të njohë realitetet e sotme. Deri tani, ai ka qenë shumë i tërhequr. /Telegrafi/