Nga: Aurel Plasari
Nuk më duket të ketë rëndësi parësore nëse themeluesi i Turqisë moderne, Mustafa Kemâl Atatürk, ishte apo jo me prejardhje shqiptare (“de pure race albanaise”), siç e dëshmon për shembull albanologu Richard Busch-Zantner në “Albanien” (1939). Rëndësi paraqet vizioni i tij prej reformatori, i cili ka vlerë modeli edhe për shqiptarët për të marrë vesh se ç’kuptim ka nocioni “reformë” dhe ç’do të thotë “reformim” i një shteti. Nga vepra e biografit të tij autoritar, August Ritter von Kral (“Das Land Kemâl Atatürks”), po përmbledh një listë të reformave në fjalë:
3 mars 1924: Shpallet mbarimi i institucioneve muslimane të Halifatit, të Sheriatit dhe të Vakëfeve brenda kufijve të Republikës Turke;
12 gusht 1925: Ndalohet mbajtja e fesit dhe rekomandohet kapelja europiane;
30 nëntor 1925: Mbyllen teqetë dhe zaviatet (bashkëvëllazëritë) fetare muslimane në gjithë Republikën Turke;
31 dhjetor 1925: Pranohet dhe hyn në fuqi Kalendari europian;
17 shkurt 1926: Hyn në fuqi Kodi Civil duke u përjashtuar “E Drejta Muslimane” edhe për çështjet familjare e trashëgimore;
24 maj 1928: Zëvendësohen shifrat arabe me shifra europiane;
3 nëntor 1928: Zëvendësohet alfabeti arab me alfabetin latin;
9 nëntor 1928: Miratohet Ligji i laicizimit të shtetit;
31 dhjetor 1928: Hiqet mësimi i arabishtes e i persishtes nga shkollat e mesme;
1931-1935: Organizohet lëvizja kombëtare për pastrimin e gjuhës dhe rishikimin e historisë kombëtare;
21 prill 1934: Reformohet institucioni i “Gjendjes civile” duke i detyruar qytetarët të marrin secili një emër dhe mbiemër për veten dhe për pjesëtarët e familjes;
3 dhjetor 1934: U ndalohet klerikëve – muslimanë, të krishterë dhe hebrej – mbajtja e petkave fetare jashtë vendeve ose veprimtarive fetare;
27 maj 1935: Caktohet e diela ditë pushimi e përjavshme.
Etj.
