Dushan Shestiç është ndoshta kompozitori më i pafat në botë. Në vitin 1998, ai kishte mbetur pa para, ndaj vendosi të hyjë në një konkurs për himnin kombëtar të Bosnjës. Himni supozohej të ndihmonte kapërcimin e ndasive etnike të vendit pas luftës civile.
Shestiç nuk donte të fitonte me të vërtetë. Ai qe më tepër nostalgjik për Jugosllavinë sesa patriotik për shtetin e ri, ndaj ai paraqiti një melodi të shtruar, për të cilën ai mendoi se do të mjaftonte të dilte në vendin e dytë ose të tretë, për të fituar disa para.
Por ai fitoi dhe jeta i ndryshoi brenda natës. Serbët, që e kundërshtonin ekzistencën e Bosnjës, e quajtën atë tradhtar. Shumë boshnjakë dhe kroatë ishin po aq të zemëruar që një serb etnik kishte shkruar melodinë që do të simbolizonte vendin e tyre. Ai nuk mund të gjente punë askund.
Dhjetë vjet më vonë, fitoi një konkurs të dytë për tekstin e himnit, por politikanët e motivuar politikisht e refuzuan. Atij i kanë ende 15,000 euro borxh për punën që kreu.
Më pas, në vitin 2009, sikur të mos ishte mjaftueshëm, dikush bëri një zbulim. Rezultoi se himni i Dushanit ishte shumë i ngjashëm me muzikën që hapte filmin e vitit 1978 “National Lampoon’s Animal House”.
Pati përpjekje të menjëhershme për të hedhur poshtë himnin e tij dhe kompozitori u akuzua për plagjiaturë.
Një gazetë gjurmoi familjen e kompozitorit të filmit dhe u përpoq ta bindte të hidhte në gjyq Dushanin.
Atij iu desh të dilte në televizion për t’u mbrojtur.
“Isha i lënduar nga titujt e gazetave”, tregon ai për BBC. “Nuk ia dija titullin filmit, por e dëgjoja dhe u befasova shumë. Mendova se mos ndoshta e kisha parë atë film në fëmijëri dhe se mos ndoshta kënga i ishte fiksuar. Ishte e mundur, por kjo nuk mund të quhej plagjiaturë”.
Por çudia është se Dushani nuk është i vetmi kompozitor himni që është akuzuar për plagjiaturë. Himni i Uruguait është shkruar në 1846 nga Francisco Jose Debali.
Është një nga himnet më të gjalla, pothuajse si një miniopera, por lajtmotivi i tij ngjan shumë me një fragment të operës “Lucrezia Borgia” nga Donizetti.
Ka gjasa që Debali mund ta ketë dëgjuar operën disa vite përpara se të shkruante melodinë e tij. Himni dhe opera kanë të përbashkët nëntë nota. Por mbështetësit e tij theksojnë se janë vetëm nëntë nota nga një opera dy orë, ndaj ndoshta është vetëm një rastësi. Çështja nuk u ngrit kur Debali ishte gjallë, ndaj ai nuk u përball me akuzat sikurse Dushani.
Edhe pjesa hyrëse e himnit të Argjentinës ka disa ngjashmëri me një vepër të Clementit. Ndërsa Enoch Sontonga, ai që krijoi himnin e Afrikës së Jugut, shpesh akuzohet se e ka marrë melodinë nga një vepër e kompozitorit nga Uellsi, Joseph Parry.
Mund të thuhet se ka një traditë huazimi kur vjen fjala për himnet kombëtare. Himni britanik “Zoti e ruajttë mbretin” ishte një këngë tradicionale e vitit 1745 gjatë përpjekjes së Stjuartëve për të rimarrë fronin. Nuk u desh shumë që trazirat e kohës të kapërceheshin, por kënga mbeti dhe u këndua për dekada më pas, saqë shumë monarkë filluan të dëshironin një këngë të tillë.
Së shpejti, melodia e këngës u përdor në Danimarkë, në shumë shtete gjermane dhe në Rusi. Madje përfundoi si himn i mbretërisë së Havait. Njerëzit morën muzikën dhe ndryshuan fjalët.
Po kështu, Estonia dhe Finlanda kanë të njëjtën melodi për himnin e tyre, gjë që u mundësoi estonezëve të dëgjonin himnin e tyre edhe nën sundimin sovjetik, thjesht duke ndezur radiot finlandeze.
Melodia, e shkruar nga kompozitori gjerman Frederik Pacius, thuhet se është bazuar në një këngë pijedashësish në Gjermani. Shumë himne ndërkohë, përdorin melodi popullore. Samuel Cohen, që ishte kompozitor i himnit të Izraelit në 1888, tha se e mori melodinë nga një këngë tradicionale rumune, ndërsa të tjerë besojnë se e vodhi nga kompozitori çek, Bedrich Smetana.
Po ashtu, Koreja e Jugut dhe Maldivet dikur përdornin të njëjtën melodi për himn. Koreja e Jugut e mori nga misionarët skocezë, ndërsa poeti pas himnit në Maldive e kishte dëgjuar muzikën nga një orë me zile që e kishte xhaxhai i tij.
Çfarë nënkupton e gjithë kjo shfaqje huazimi? Që himnet janë përjashtim nga plagjiatura? Se njerëzit nuk i kushtojnë shumë rëndësi këtyre këngëve për të kuptuar se nuk janë origjinale?
Ndoshta, por sipas Alex Marshall, autor i një libri të ri për historinë e himneve kombëtare, kjo mund të tregojë edhe se sa e vështirë është të krijohet diçka origjinale.
Duhet të krijosh një melodi që është e thjeshtë për t’u fishkëllyer në rrugë dhe për t’u bërtitur në stadiume, e njëkohësisht të jetë diçka dinjitoze dhe nxitëse.
Bosnja e ndryshoi himnin e saj, ndonëse disa vazhdojnë të këndojnë atë të Dushanit. Himni i ri është shkruar nga Dino Merlin, një muzikant i njohur në vend, por ai shkroi vetëm tekstin, sepse për ironi melodinë e mori nga një këngë popullore. /gazetashqip/