Me gjithë përparimin e pretenduar prej dy qeverive, mbledhja e katërt e përbashkët mes Shqipërisë dhe Kosovës dhe marrëveshjet e nënshkruara në Korçë duken si përsëritje e mbledhjeve të mëparshme, të cilat sollën një bilanc të paqartë arritjesh.
Në mbledhjen e katër të përbashkët të mbajtur në Korçë qeveritë e Kosovës dhe Shqipërisë premtuan sërish rrëzim të barrierave kufitare për tregtinë dhe njerëzit dhe firmosën edhe 12 marrëveshje, protokolle dhe memorandume. Kjo e ka çuar numrin e këtyre marrëveshjeve të firmosura në këto takime në 43, që prej janarit të vitit 2014 kur u realizua edhe takimi i parë në Prizren.
Mbetet e paqartë se sa kanë ndikuar këto marrëveshje për të përmirësuar qarkullimin e mallrave dhe njerëzve mes dy vendeve, që sipas INSTAT nuk kanë njohur ndonjë ndryshim domethënës prej fillimit të takimeve. Ndërkohë vetë qeveritë kanë humbur numërimin dhe kanë rënë në përsëritje, siç duket të jetë rasti i tre marrëveshjeve për diasporën që u firmosën së fundmi dhe që ishin firmosur edhe më 2015-tën në Tiranë.
Enver Robelli redaktor i të përditshme Zviceriane Tagesanzeiger, tha për BIRN duke iu referuar takimit të dy qeverive se shihte “shumë populizëm dhe pak punë konkrete”. “Shumë plane e pak realizim të tyre. Kjo shihet edhe te projektet e infrastrukturës. Rruga e Kombit? E pambaruar. Lidhje hekurudhore? Aspak”, tha Robelli.
Të njëjtin vlerësim dha në një intervistë televizive edhe ish-ministri i Jashtëm Besnik Mustafai. “Pra shumë zhurmë për asgjë, pasi rezultatet kanë qenë shumë të padukshme deri tani. Çfarë është arritur në mbledhjet e kaluara? Pra nuk është bërë një bilanc dhe nuk pati asnjë referencë për marrëveshjet e mëparshme”, tha Mustafai në një bisedë për News 24.
Ecjen e ngadaltë e pranoi edhe kryeministri i Shqipërisë Edi Rama, gjatë konferencës për shtyp me homologun Ramush Hajradinaj, kur tha se disa prej problemeve të vjetra që këto takime duhej të kishin zgjedhur mbeteshin të pa zgjidhura. “Telashet te patatet janë telashe të vjetra, që janë më pak sot se dje, por që duhet të jenë zero nesër në krahasim me sot”, tha Rama pasi u pyet nga një gazetar i Kosovës.
Por këto probleme ishin ato që priteshin të zgjidheshin që kur u iniciua mbledhje e qeverive. Këtë kishte premtuar Rama në Kosovë, kur e pati cilësuar atëherë luftën tregtare në dogana si “patatofobi”.
Nga ana e tij Haradinaj, që është i treti kryeministër i Kosovës pas presidentit të tanishëm Hashim Thaçi dhe Isa Mustafës që merr pjesë në këto mbledhje, gjatë të njëjtës konferencë mori përsipër “fajin” nga ana e Kosovës sa i përket unifikimit doganor. “Pala e Kosovës ka ngec, mirëpo jemi në proces dhe do të arrijmë aty”, tha ai.
Në shifrat që përmendi Rama në një dekadë marrëdhëniet tregtare mes Shqipërisë dhe Kosovës ishin pesëfishuar. “Në periudhën kohore të këtij 10-vjecari, tregtia midis dy shteteve tona është mbi pesëfishuar, nga rreth 30 milionë euro në 165 milionë euro”, tha ai. Por siç vetë pranoi shifra “mbetet modeste”, madje kryeministri Rama anashkaloi faktin se ndryshimet në tregti pas fillimit të mbledhjeve të dy qeverive dhe deri te e katërta kanë qenë krejtësisht minimale dhe me luhatje. Kështu ndërsa në vitin 2015 eksportet e Shqipërisë drejt Kosoës u rritën sipas INSTAT nga 18.7 miliard lekë në 2014, në 20.9 miliard lekë, ato ranë sërish vitin që shkoi në vetëm 16.6 miliard lekë.
Importet po ashtu, sipas INSTAT janë luhatur dhe nuk vihet re ndonjë përmirësim. Pas një kulmi në 6 miliard lekë në 2013, ato ranë në 5.9 mld lekë dhe 5.4 mld lekë në kohën që qeveritë realizuan dy takimet e para. Vitin që shkoi importet nga Kosova u rritën sërish në 5.8 miliard lekë, por kjo është një shifër më e vogël se para fillimit të takimeve mes dy qeverive. Sipas të dhënave statistikore shkëmbimet mes dy vendeve mbeten minimale
Ndërkohë marrëveshja më e rëndësishme e cila ka kaluar edhe në kuvendet reciproke, ajo për linjën interkonjeksionit 400 kilovolt, mbetet e bllokuar nga Beogradi, dhe nuk dihet ende kur mund të bëhet operative.
Ndërsa është e qartë se si arritje të këtyre takimeve palët do përmendin hapjen e dy konsullatave të përbashkëta në Milano dhe Mynih dhe angazhimin në projekte kulturore të përbashkëta apo edhe realizimin e një abetareje të përbashkët, për pjesë tjetër të marrëveshjeve dhe protokolleve është e pamundur të gjurmohet sa janë realizuar.
BIRN gjeti se veç marrëveshjes së interkonjeksionit të ratifikuar në kuvendet reciproke, marrëveshjet e tjera si ajo për shmangien e tatimit të dyfishtë, janë publikuar në fletoren zyrtare të Shqipërisë, por as aty nuk bëhet e qartë nëse kanë hyrë në fuqi apo jo.
Po ashtu për një pjesë të marrëveshjeve është e pamundur të gjendet përmbajtja dhe qëllimi. BIRN gjeti ndërkohë se kishte përsëritje në marrëveshjet e deklaruara si të firmosura edhe më herët.
Në mbledhjen e fundit që vendosi si prioritet diasporën u nënshkruan sipas njoftimit të dy qeverive tre marrëveshje mes dy vendeve ku flitet për bashkëpunim sa i përket diasporës.
Kështu u nënshkruan marrëveshja për “financimin dhe organizimin e përbashkët të mësimit të gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare në diasporë”; “për bashkëpunimin në fushën e diasporës” dhe “për qendrat kulturore (të përbashkëta) në diasporë”.
Por dy qeveritë siç del edhe nga ky njoftim i vitit 2015 kishin nënshkruar të njëjtat marrëveshje me të njëjtat qëllime të cilat u përsëritën duke ndryshuar emrat e ministrave dhe ministrive firmosëse. Kështu në 2015 u nënshkrua “ndërmjet Ministrisë së Arsimit dhe Sportit të Republikës së Shqipërisë dhe Ministrisë së Diasporës së Republikës së Kosovës dhe Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë së Republikës së Kosovës “Për Organizimin e Përbashkët të Mësimit të Gjuhës Shqipe dhe të Kulturës Shqiptare në Diasporë dhe në Mërgatë” dhe po ashtu edhe memorandumi i bashkëpunimit “ndërmjet Ministrisë së Kulturës të Republikës së Shqipërisë dhe Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit të Republikës së Kosovës dhe Ministrisë së Diasporës të Republikës së Kosovës”.
Memorandumi njësoj si marrëveshja e nënshkruar sëfundmi në Korçë i kishte vënë vetes qëllimin e krijimit të qendrave kulturore të përbashkëta. “Ky Memorandum synon nxitjen e bashkëpunimit ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Kosovës në programet “Ditët e Kulturës Shqiptare në Diasporë” dhe themelimit të përbashkët të “Qendrave Kulturore në Diasporë””, thuhet në njoftimin e Ministrisë së Kulturës.
Të formuluara ndryshe duken edhe një sërë memorandumesh për shkëmbim eksperiecash apo për ndihmë të ndërsjellët në marrëdhëniet me jashtë. Marrëveshje konkrete duket vetëm ajo e njohjes së pagesave për pension në dy anët e kufirit, marrëveshje që Shqipëria e ka nënshkruar ndërkohë me disa vende të tjera. /BIRN/