Nga: Nesrine Malik / The Guardian
Përkthimi: Telegrafi.com
Muajve të fundit kam përjetuar një ritual të zymtë sa herë që takoja njerëz nga disa vende arabe. Ishte një lloj ngushëllimi dhe informimi i ndërsjellë. Si janë gjërat te ju? Ku ndodhet familja juaj? Shpresoj të jeni të sigurt. Shpresoj që ata janë të sigurt. Shpresoj të jeni mirë. Jemi me ju.
Ka një ngushëllim në këtë, por edhe një ndjenjë sikleti. Ngushëllim, sepse fjalët janë të sinqerta, ndërsa solidariteti është i padurueshëm në seriozitetin e tij. Siklet, sepse përmasat e asaj që shumë njerëz po përjetojnë janë tepër të mëdha për t’u përfshirë në ato fjalë. Çdo gjë përshkruhet nga trauma e të mbijetuarit, por edhe nga zbërthimi i dijenisë se fatkeqësitë që po shkatërrojnë kombet tona kanë afruar distancat mes nesh.
Në qendër të gjithçkaje është Palestina – një traumë e hapur që përndjek këto bashkëveprime. Ka rënë një heshtje aty ku më parë kishte zemërim dhe tronditje. Kësaj i shtohet Libani. Para armëpushimit, një mikeshë libaneze më tha se ishte një ndjesi e çuditshme të mendonte që ndoshta nuk do të kishte më një vend ku të kthehej së shpejti. “Tmerr”, tha një tjetër kur e pyeta për situatën e familjes së saj në Bejrut. Pastaj e lamë këtë temë.
Në të njëjtën kohë, Sudani, për një vit e gjysmë, është në një luftë të pamëshirshme dhe të pakuptueshme. Edhe në Bregun e okupuar Perëndimor, pothuajse çdo palestinez që takova më pyeti për Sudanin; ndjeshmëria e tyre për luftën atje është skalitur nga përvoja e tyre. “Është turp i madh”, më tha një burrë, “[dhe] aq i panevojshëm. Janë gjithmonë udhëheqësit tanë ata që duan të luftojnë, kurrë populli”. Kudo që ndodh, ndihet si një luftë e vetme, shkaqet e së cilës janë komplekse, por pasojat për ata që vuajnë janë të thjeshta. Të gjithë jemi në telashe të njohura.
Nëse zgjerojmë këndvështrimin, pamja në botën arabe duket e zymtë. Zjarre të mëdha e të vogla po digjen gjithandej. Shumë vende – Libia, Iraku, Jemeni, Siria – janë ose të ndara nga konfliktet e vazhdueshme me intensitet të ulët (Siria po përshkallëzohet sërish), ose po vuajnë përmes krizave humanitare.
Pasojat e viteve të fundit janë tronditëse. Jo vetëm për sa i përket vdekjeve, por edhe zhvendosjeve. Skenat e qindra mijëra libanezëve që largohen nga luftimet, gjatë muajve të fundit, janë përsëritur në të gjithë rajonin. Trashëgimia është një odise e dhimbshme lëvizjesh, copëzimi dhe zhvendosjeje të pasigurt. Pothuajse çdo sudanez që njoh, brenda dhe jashtë Sudanit, është mbledhur bashkë me anëtarët e tjerë të familjes në rrethana të përkohshme, duke jetuar me valixhen gati, duke pritur për herën tjetër kur duhet të lëvizin përsëri. Dhe, ata janë me fat, të sigurt nga spastrimet etnike dhe uria në pjesët e tjera të vendit.
Një tjetër pasojë, më pak urgjente kur flitet për jetën dhe vdekjen, zë vend në sfond. Qytetet e mëdha historike po shkatërrohen dhe një proces i fshirjes së civilizimeve po ndodh. Të gjitha vendet e trashëgimisë botërore të UNESCO-s në Siri janë dëmtuar ose shkatërruar. Xhamia e Madhe “Omari” në Gazë, që daton nga shekulli i pestë dhe që është përshkruar si “zemra historike e Gazës”, është rrënuar nga Forcat Mbrojtëse të Izraelit. Qyteti i vjetër i Sanës në Jemen, i banuar për më shumë se dy mijë e pesëqind vjet, është klasifikuar si “në rrezik” që nga viti 2015. Këtë vit, në Sudan, dhjetëra mijëra artefakte, disa prej tyre që datojnë nga epoka faraonike, janë grabitur. Qytetet mund të rindërtohen, por trashëgimia është e pazëvendësueshme.
Edhe vendet e qëndrueshme, si Egjipti, nuk i kanë shpëtuar këtij sabotimi kulturor. Vendndodhjet e trashëgimisë po shkatërrohen për t’i hapur rrugë zhvillimit urban nga një qeveri që po nxiton të rindërtojë Egjiptin për t’iu përshtatur një monokulture të sundimit ushtarak. Në këtë ka një metaforë që vlen për të gjithë rajonin. Për hir të rrënjosjes së pushtetit, elita politike është e gatshme të vandalizojë identitetin.
Madje, edhe në mendjen time ndiej se kornizat kulturore po mjegullohen ndërsa arkitektura fizike po zhduket. Dhe, bashkë me të po fshihen edhe shumë gjëra të tjera – ndjesia e rrënjosjes, e vazhdimësisë, e të ardhmes. Shikoj fëmijët e mi dhe ndiej ftohtësinë nga kuptimi që topografia e Sudanit dhe e botës arabe, ashtu siç e përjetova unë përmes letërsisë, artit dhe udhëtimeve, është diçka që ata kurrë nuk do ta njohin. Për ta, lidhjet që i bashkojnë me prindërit e tyre – ashtu siç më lidhën mua me të mitë – po shkëputen.
E di që tani tingëlloj si një grua nostalgjike. Duke kënduar bluzin e ekzilit, duke idealizuar të kaluarën që gjithmonë ishte larg së qenit ideale, jam gati të bezdis një brez të ri duke iu thënë se nuk ka qenë gjithmonë kështu. Sepse, dikur isha unë ai brezi i ri, duke dëgjuar të moshuarit që pinin “Marlboro” dhe çaj, duke më thënë se sa keq për mua që nuk e përjetova periudhën e artë kur studionim mjekësinë falas në Bagdad, kur shkonim në teatër në Damask, kur prisnim aktivistin Malcolm X në Omdurman. Kur kishim shtëpi botuese gjigande dhe solidaritet pan-arab. Mendoja me vete, mirë, por a nuk është dështimi juaj gjithashtu? Sepse brezi juaj nuk arriti ta përkthente këtë në një projekt politik që nuk do të rrëmbehej vazhdimisht nga ushtarakët dhe diktatorët.
Kur qendra e fuqisë politike dhe ekonomike në rajon po zhvendoset drejt shteteve të pasura me naftë të Gjirit, të cilat po përqendrohen në theksimin e hiper-konsumizmit dhe modernitetit, e dëgjoj veten duke thënë: “Nuk ka qenë gjithmonë kështu”. Nuk ka qenë gjithmonë një shfaqje mode, si ajo e stilistit libanez Elie Saab e mbajtur në Riad muajin e kaluar, që dominoi mediat sociale me video nga J-Lo dhe Céline Dion duke kënduar hitet e tyre për influencuesit vendorë dhe globalë. Apo një ngjarje interesante sportive dhe ekstravaganca të glamurit, ndërsa orgjitë e dhunës shpalosen diku tjetër. Nuk ka qenë gjithmonë kjo dëshirë për të përcaktuar statusin tonë sipas afërsisë me superfuqitë, as kjo etje për të demonstruar shijen tonë globale.
Jam më tolerante tani ndaj atyre të moshuarve, të cilëve gjithashtu dua t’iu them: Nuk e dinit sa mirë e kishit. Tani e kuptoj që ajo që e konsideroja dështim i tyre ishte diçka shumë më e madhe, shumë më e lidhur me aleancat globale dhe ato vendase që penguan shfaqjen e një kryengritjeje popullore ose e shtypën atë kur ajo shpërtheu. Çdo demonstratë u përball me kundërshtime nëpërmjet ndërmjetësve.
Një shoqe irakiane së fundmi më dha pak ngushëllim për Sudanin. Ajo më tha se Bagdadi po fillonte të ndihej normal, për herë të parë pas 20 vitesh. Gjërat ishin larg së qenit ideale, por ekzistonte mundësia që pas disa dekadash të kishte një mundësi për një fillim të ri. Dhe, ndoshta më e mira që mund të shpresosh, është një fillim i ri dhe jo një rehabilitim i së kaluarës. Ndërkohë, e vetmja gjë që mund t’ju thuhet miqve dhe të panjohurve, të gjithë tani bashkëkombës, është se: Shpresoj të jeni të sigurt. Shpresoj të jeni mirë. Jemi me ju. /Telegrafi/