Instituti “Çabej” është një fondacion kulturor kushtuar punës në lëmin e gjuhës shqipe, shkencave albanistike dhe kulturës sonë kombëtare. Themelohet duke u mbështetur në trashëgiminë intelektuale të dijetarit Eqrem Çabej. Nisma për themelimin e Institutit Çabej është marrë nga Brikena Çabej dhe Gjergj Shiko, në bashkëpunim me një grup specialistësh e dashamirësh të veprës së Eqrem Çabejt e të studimeve albanistike, transmeton Telegrafi.
“Gjuha është pasuria më e madhe e një populli”.
Me këtë shprehje, të babait të saj, albanologut Eqrem Çabej, e nisi fjalën e saj përuruese për Institutin, Brikena Çabej.
“Ky institut është për studimet që merren me gjuhën, por edhe me shkencat e tjera. Ne po e themelojmë këtë Institut me shpresën që pasardhësit do ta çojnë përpara, duke uruar jo vetëm që të shërbejë si një rrjet ndërlidhës, por edhe përbashkues për shqiptarët kudo që janë, e veçanërisht për ata shqiptarë që merren me shkencat humane”.
Instituti “Çabej” vjen si një nevojë parësore e shkencës së albanologjisë për të përbashkuar të gjithë studiuesit shqiptarë të kësaj disipline themelore për kulturën tonë, pavarësisht vendndodhjes së tyre. Bashkërendimi i mendjeve, vullneteve dhe tematikave të studimit mbi shqipen është një punë tejet e dobishme, të cilën Instituti “Çabej” e ka në qëllimin e tij kryesor të themelimit.
Çabej ka qenë i fokusuar dhe i interesuar për trevat shqiptare dhe për ngritjen e gjuhës dhe mendimit shqiptarë në të gjitha trevat, pavarësisht se edhe vet bashkëpunimi mes shqiptarësh ka qenë shpesh i penguar.
“Albanistika me të gjitha disiplinat e veta ka pasur momente të ulëta e momente të larta në marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Kosovës; ka pasur momente ku bashkëpunimi thuajse ka munguar krejt; ka pasur momente ku për shkak të rrethanave të kohës kanë mundur të komunikojnë vetëm studiuesit e ky komunikim ka qenë jetik për shqipen, pasi të shtrënguar të mos komunikonin mes veti dy bashkësitë shqipfolëse, ua kishin besuar së paku përbashkimin gjuhësor vullneteve të mbara të gjuhësisë”, thuhet në njoftim.
Drejtuesja e këtij institute kujton se Çabej rezulton të jetë vullneti me i mbarë i atyre kohëve, pedagogu i leksioneve të Prishtinës mbi historinë e gjuhës shqipe dhe mbi albanistikën si pjesë e studimeve indoeuropiane. Fillimi i viteve ’70 e gjen Çabejn të përfshirë në një cikël të tillë leksionesh pasuniversitare, pra mbi historinë e shqipes dhe simotrave të saj. Leksione të tilla për Prishtinën dhe krejt bashkësinë shqiptare në Kosovë asokohe qenë të pazëvendësueshme pasi për kushtet historike në të cilat gjendej Kosova, kaptonin kufijtë e mirëfilltë të shkencës dhe lidheshin persë drejti me debatin e autoktonisë së shqiptarëve.
“Ndaj jo rastësisht, botimet Rilindja të Prishtinës qenë të parat që botuan në gjashtë vëllime ‘Studime Gjuhësore’ të Eqrem Çabejt, në të cilat përfshihen studime etimologjike, të gjuhësisë historike, të antropologjisë kulturore dhe gjuhësore të shqiptarëve e të gjithçka tjetër që albanologët e Prishtinës kishin mundur të përmblidhnin nga Çabej. Vetëdija se shqiptarët janë një komb gjuhësor bën që Instituti ‘Çabej’ të mos ketë thjesht mision shkencor por edhe kombëtar”, thuhet në njoftim. /Telegrafi/