Kreu i agjencisë më të madhe të inteligjencës në botë, vizitoi pa paralajmërim tri vende të Ballkanit Perëndimor, për një operacion radikal pas ‘metastazës’ së kancerit rus që kërcënon paqen evropiane. Në fazën më kritike të konfliktit në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme, ndërkohë që ShBA-ja po i afrohet zgjedhjeve presidenciale të 5 nëntorit, kreu i CIA-s i “dogji” letrat Putinit për një front të ri në Ballkanin Perëndimor. Vizita e William Burnsit në Sarajevë, Beograd dhe Prishtinë ka një rëndësi të veçantë gjeopolitike me një dimension të dyfishtë: së pari, si një mesazh më i qartë për Rusinë se Ballkani Perëndimor është një zonë me interes strategjik amerikan dhe, së dyti, si paralajmërim për lojën e rrezikshme të Vuçiqit në Kosovë dhe Bosnjë.
Ballkani ka një rëndësi të madhe strategjike për shkak të pozitës gjeopolitike, si një rajon kyç për kontrollin mbi Mesdheun dhe Lindjen e Mesme, nëpërmjet Adriatikut, Jonit dhe Egjeut (Robert D. Kaplan, Fantazmat e Ballkanit: Një udhëtim nëpër histori, 1993), ndërsa në rrethanat aktuale, edhe si vijë e parë kundër përpjekjeve ruse për të ndikuar dhe destabilizuar Evropën.
Marrëveshja e Dejtonit (1995) për paqen në Bosnje-Hercegovinë dhe Propozimi Gjithëpërfshirës për Kosovën (2007) janë korniza të arkitekturës amerikane për këtë pjesë të Ballkanit, minimi i të cilave do të ishte në interesin e drejtpërdrejtë të Rusisë. Përpjekjet destabilizuese të Rusisë drejt Bashkimit Evropian dhe NATO-s janë më të përqendruara në Ballkanin Perëndimor, për shkak të lidhjeve të saj me Serbinë dhe Bosnjën. “Duke e pozicionuar veten si një partner i qëndrueshëm i Serbisë dhe Bosnjës, Rusia mund të ketë qasje të papenguar për të kryer operacione përçarëse kundër NATO-s”, paralajmëroi McManamon në vitin 2021, në një artikull mbi politikën dhe strategjinë e jashtme të SHBA-së në Ballkan (linku). Thellimi i këtyre lidhjeve vitet e fundit, duke përfshirë bashkëpunimin ushtarak, si dhe të ashtuquajturën Qendër Humanitare Ruso-Serbe në Nish, e cila sipas analistëve ushtarakë është një “qendër spiunazhi kundër interesave amerikane në Ballkan” (Zëri i Amerikës, 15 qershor 2017), ka frenuar axhendën eurointegruese të rajonit, duke krijuar terren të përshtatshëm për objektivat ruse. Për këtë arsye, ShBA-ja aktualisht është e domosdoshme në Ballkanin Perëndimor, vlerësojnë studiuesit e Programit të Sigurisë Transatlantike, Taylor dhe Lokker (linku).
Lufta e hapur në Ukrainë, pas asaj në Gjeorgji dhe njohjes së Abkhazisë dhe Osetisë së Jugut, si dhe njohja e Krimesë dhe rajoneve të Donjeckut dhe Luhanskut, e kombinuar me luftën hibride në Ballkanin Perëndimor, konsistojnë në dobësimin e Perëndimit. duke penguar axhendën euroatlantike, për të arritur statusin e një fuqie të madhe në arenën ndërkombëtare, që është aspirata kryesore e Putinit. Megjithatë, duke qenë se “politika ndërkombëtare bazohet në interesin kombëtar, i cili, nga ana tjetër, përcaktohet sipas fuqisë” (Morgenthau, Politika midis Kombeve, 1960), historia e fundit e Ballkanit e bën atë të jetë interesi kombëtar i shteteve të Shtetet e Bashkuara të Amerikës, për të cilat kreu i CIA-s pati “dy biseda” me përfaqësuesit e Putinit në Sarajevë dhe Beograd.
Duke përdorur Serbinë dhe interesat e saj në Bosnje dhe Kosovë, Rusia ka arritur të nxisë tensione dhe të provokojë destabilizimin përmes Dodikut, Radojçiqit dhe strukturave kriminale të mbështetura nga Vuçiqi. Një strategji që do të pasohej nga një konflikt i hapur me potencial për zgjerim, do të çonte në shembjen e arkitekturës perëndimore për paqen dhe sigurinë në rajon, duke krijuar mundësi për një pozicion strategjik të Rusisë përballë Evropës dhe NATO-s. Veprimet e Dodikut në drejtim të ndarjes së Republikës Serbe (Republika Sërpska) do të minonin Marrëveshjen e Dejtonit, ndërsa me Radojçiqin, Vuçiqi u përpoq të aneksonte veriun e Kosovës për të prishur projektin e Ahtisaarit. Të dy linjat ishin në funksion të rihapjes së konfliktit të armatosur në Ballkan, nga njëra anë, të projektuara për qëllimet e botës serbe (Serbia e Madhe) dhe nga ana tjetër për qëllimet e botës ruse, duke shpërqendruar kapacitetet. e Perëndimit nga lufta në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme. Bazuar në raportet publike të organizatave dhe grupeve të ndryshme (Vlerësimi Vjetor i Kërcënimeve të Komunitetit të Inteligjencës së SHBA, shkurt 2024: linku) që kanë ngritur alarmin për rrezikun e dhunës ndëretnike në Ballkan dhe duke pasur parasysh se stabiliteti i rajonit sot është kusht sine qua non për interesat amerikane, vizita e ambasadorit Burns në Sarajevë, Beograd dhe Prishtinë duket se është diktuar nga informacionet e ndjeshme për lojën ruse.
Kur diplomacia nuk funksionon me paralajmërim të hershëm, inteligjenca mbetet opsioni i fundit i njoftimit dhe paralajmërimit brutal. Këtë e vërtetoi edhe reagimi i Milorad Dodikut vetëm një ditë pas vizitës së William Burnsit, kur deklaroi se “ndarja nuk ka qenë kurrë politikë e Republikës Serbe (Republika Sërpska)” (Radio Evropa e Lirë, 21 gusht 2024). Efektet e vizitës ‘përvëluese’ nuk kanë dalë ende nga Beogradi, por e gjithë bota e di se Vuçiqi po e mbron Radojçiqin, se e ka afruar ushtrinë afër kufirit me Kosovën dhe se po nxit tensione me propagandën e përforcuar nga ai. media si “Kosovo Online” duke pretenduar rrejshëm se serbët në veri janë të diskriminuar. Ndërkaq, në Prishtinë, ambasadori Burns e mbylli vizitën rajonale duke i dhënë rëndësi AKI-së si institucion vital kundër aktiviteteve hibride dhe duke i dhënë mesazhe të qarta liderëve politikë për sfidat e sigurisë.
Nëse i referohemi shqetësimeve të shprehura nga ambasadori Hovenier për marrëdhëniet me qeverinë, edhe ato duhet të ishin pjesë e mesazhit “qortues” ndaj kryeministrit Kurti, por me synime koordinimi për sigurinë dhe stabilitetin rajonal. Ndonjëherë politika nuk e di saktësisht se çfarë po “ndodh pas dyerve të mbyllura”, prandaj në Prishtinë shefi i CIA-s ka ardhur për “qortim, informim dhe koordinim”. /Instituti “Octopus”/