Zyra e Avokatit të Popullit në Maqedoninë e Veriut kërkon që të bëhen ndryshime në ligjin që rregullon punën e shoqërive private financiare jobankare, të njohura si “shitore për para”, me qëllim që të ndalohet dëmtimi i qytetarëve gjatë kthimit të këtyre kredive që është disa fish më i lartë se borxhi bazë.
Kjo pasoi ankesat në rritje të qytetarëve të dëmtuar nga “shitoret për para”, që mundësojnë kredi të shpejta.
Një nga ta është dhe Marija, e cila për të shlyer borxhin ndaj një shoqërie financiare jobankare është detyruar të shesë pjesë të orendive të shtëpisë.
“Kreditë e shpejta janë njëjtë si të shkosh në kazino dhe në kumar, por në këtë rast i lë paratë në kamata të larta dhe shpenzime të fshehta, apo edhe më keq, të marrësh para me fajde. Unë kisha një hall dhe pa menduar aplikova të marr kredi. Në atë moment u befasova për të mirë pasi për pak orë m’u miratua kredia dhe në llogarinë time dolën mjetet e kërkuara”, tregon Marija.
Ajo thotë se tmerri filloi në momentin që këstet vonoheshin për pak ditë, pasi për çdo ditë i njehsohej një kamatë e lartë për çka ajo nuk ishte informuar gjatë marrjes së kredisë.
“Çdo paralajmërim për vonesën më arkëtohej me shuma të mëdha – edhe për këtë nuk isha e informuar. Pasi pashë se s’kam ku ankohem, ndërkohë që çdo ditë zhytesha në borxhe, vendosa të shes pjesë të orendive shtëpiake, madje dhe një stoli që e kisha kujtim nga prindërit pasi thellimit të borxhit s’i shihej fundi”, thotë Marija.
Megjithëkëtë, ajo thotë se nuk ka ngritur procedurë në asnjë institucion ngase duke qenë vetë juriste, e di se këto shoqëri private financiare jobankare gjatë themelimit të tyre, po edhe kushteve për dhënien e kredive, janë të mbrojtura mirë në aspektin juridik dhe ankesat nuk merren parasysh.
Vaska Bajramovska-Mustafa, zëvendëse e Avokatit të Popullit, thotë për Radion Evropa e Lirë se në raportin e fundit të këtij institucioni për vitin 2022, numri më i madh i ankesave të qytetarëve ka të bëjë me shkeljen e të drejtave të konsumatorëve, dëmtimin në aspektin financiar.
Ajo thekson se në procedurat për arkëtim të detyrueshëm të borxhit tatimor të papaguar, taksave të ndryshme dhe gjobave në para, subjektet juridike nuk i respektojnë liritë dhe të drejtat themelore të qytetarëve, pasi u bllokohen llogaritë derisa u arkëtohen shuma të mëdha në emër të borxhit.
“Fakt është se kriza energjetike, ajo ekonomike, më herët dhe ajo e pandemisë bëri që qytetarët në luftën për mbijetesë kërkojnë mjete shtesë në banka apo kreditë e shpejta që janë shumë aktuale kohën e fundit”,
Ajo përmend mungesën e informacionit të plotë dhe tendencën për zgjidhje të shpejtë në kushte kur kjo çështje nuk është e rregulluar plotësisht në aspektin juridik, si faktorë që mund të sjellin pasoja te qytetarët. Sipas saj, ky problem ky që bëhet i dukshëm edhe përmes parashtresave të iniciuara te zyra e Avokatit të Popullit.
“Po sjell vetëm një shembull: një qytetar kishte marrë 9 mijë denarë (146 euro) dhe si rrjedhojë e vonesave, mospagesës me kohë të kredisë tani detyrohet t’i kthejë 77 mijë denarë (1.250 euro)”, thekson Vaska Bajramovska-Mustafa.
Puna e shoqërive private financiare është e rregulluar me Ligjin për shoqëritë financiare, dhe ato aktivitetin e tyre e fillojnë pasi të sigurojnë licencë pune nga Ministria e Financave.
Ndërsa, nga Ministria e Financave, e cila është përgjegjëse për mbikëqyrjen e punës së “shitoreve për para” me gjithë reagimin e qytetarëve, theksojnë se shoqërive financiare jobankare nuk mund t`u merret licenca e punës përderisa ato punojnë në bazë të rregullativës ligjore, e cila është në fuqi.
Ministria ia hedh fajin Kuvendit duke theksuar se që në janar në procedurë parlamentare ndodhet propozimi për ndryshimet në Ligjin për shoqëritë financiare, me të cilat parashihen më shumë mekanizma për mbrojtjen e qytetarëve që përdorin shërbimet e këtyre shoqërive.
Ndryshimet e propozuara përqendrohen te klauzola që shoqëritë financiare të mos mund t’i rrisin shpenzimet e përgjithshme dhe kamatën më shumë se 60 për qind nga shuma e së kredisë së aprovuar./REL/