Çfarë është virusi Ebola?

Ass.dr.Izet Sadiku, MSc, PhD
Infektolog
e-mail:izadoc@yahoo.com
tel. +377 44 124 029

Sёmundja pёr herё tё parё ёshtё pёrshkruar nё vitin 1976 nё Zairin Jugor dhe Sudanin Verior me rreth 600 tё sёmurë.

Cila është shkalla e vdekshmërisë nga Ebola?
Gjatë epidemive vdekshmëria e Ebola-s është rreth 60%, por mund të jetë deri në 90%.

Ku janë më të zakonshme epidemitë e Ebola-s?
Shpërthimet e Ebola janë zakonisht në zonat e thella rurale të Afrikës qendrore dhe perëndimore, në kufi pyjet tropikale.

Kush është rezervuar natyral i virusit tё Ebola-s?
Besohet se të ashtuquajtur – lakuriqёt, janё rezervuar natyral i virusit tё Ebola-s. Ebola është kryesisht një sëmundje infektive e kafshëve të egra (shimpanzeve, gorillave, "lakuriqёve të natёs, majmunëve, antilopave, derrave, etj ..).

Si pёrhapet Ebola?
Njerëzit janë të infektuar zakonisht përmes kontaktit të drejtpërdrejtë me gjakun, sekrecionet, organet apo lëngjet e tjera trupore tё kafshëve të egra të infektuar, që jetojnë ose qё kanё ngordhur.
Transmetimit i infeksionit nga njeriu në njeri bëhet nga një person i infektuar, qoftë gjallë apo të vdekur, nga kontakti direkt me gjakun apo lëngjet e tjera trupore (p.sh.. pështymës, urinës). Sëmundja mund tё bartet edhe nёpёrmjet marrëdhënieve seksuale të pambrojtura me pacientët deri në shtatë javë pas shërimin e tyre nga sëmundje.

A mund të transmetohet ajo pёrmes ajrit?
Ebola nuk bartet përmes ajrit.

A mund Ebola të transmetohet përmes ushqimit, gjësende tjera, duke notuar në pishinë?
Virusi Ebola nuk është në gjendje të infektojë nëpërmjet sendeve (përveç nëse ato janë të kontaminuara me gjak tё freskёt dhe lëngjet trupore të pacientëve), ushqim (me përjashtim të mishit të kafshëve të infektuara) ose në pishina.

A transmetohet nga mushkonjat virusi i Ebola-s?
Mushkonjat nuk e transmetojnë virusin.

Cili është rreziku i ekspozimit?
Rreziku i ekspozimit ndaj virusit Ebola në komunikimet normale është jashtëzakonisht i vogël. Nëse jetoni në zonat e infektuara apo keni udhëtuar atje, rreziku i infektimit me virusin, është jashtëzakonisht i vogël, nëse nuk keni qenë në kontakt të drejtpërdrejtë me lëngjet e trupit të një personi që vuan nga Ebola, apo kafshëve të gjalla apo të vdekura. Kontakti me lëngjet e trupit përfshin edhe marrëdhënie seksuale të pambrojtura me pacientët deri në shtatë javë pas shërimit të tyre nga sëmundje.
Gjatë epidemive të Ebola-s, profesionistё shёndetёsorë janё tё ekspozuar me rrezikun mё tё madh pёr infeksion me virusin gjatё kujdesit me pacientё të infektuar, familjarët e pacientëve tё sёmurё, si dhe të gjithë ata që kanё kontakt të ngushtë me të sëmurë apo të vdekur nga Ebola.

Sa kohë është një pacient mund t’i infektoj tё tjerёt?
Pacienti mund t’i infektojё tё tjerёt gjatё gjithё kohёs sa ёshtё i pranishёm virusi në lëngjet e trupit tё tij. Virusi qёndron mё gjatё nё spermё (deri në shtatë javë pas shërimit).

Cilat janë simptomat e Ebola-s?
Inkubacioni i sёmundjes ёshtё 2-21 ditё, mestarisht rreth 10 ditё. Sëmundja fillon papritmas 2-21 ditë pas ekspozimit ndaj virusit me temperaturё tё lartё mbi 38 C, dhimbje të muskujve, dobësi, dhimbje koke dhe dhimbje të fytit. Pas kësaj lajmërohen të vjellat, diarre, ekzantema, çrregullim i funksionit të mëlçisë dhe veshkave. Në disa pacientë mund të lajmёrohen gjakderdhjet të bollshme tё brendshme dhe të jashtme.

Si sillet virusi në natyrё?
Virusi Ebola është shumë i ndjeshëm në ambientin e jashtёm. Ai shkatërrohet nga sapuni, mjetet dezinfektuese, rrezet e diellit ose tharja. Rrobat e kontaminuara me lёngje trupore tё pacientit, mund tё lahen në një makinë larëse dhe do të shkatërrohet virusi i Ebola-s. Virusi jeton një kohë shumë të shkurtër mbi sipërfaqet që janë në diell ose në sipërfaqe të thata.

A ka një kurë dhe një vaksinë kundër Ebola?
Deri më tani nuk ka barna specifike, si dhe vaksinat.

Si trajtohet ky virus?
Trajtimi është simptomatik. Duhet tё bёhet rehidrimi dhe mjekimi intensiv.

Ndërhyrjet kryesore për të ndaluar transmetimin e Ebola-s
1. Izolimi i hershëm i pacientëve për të parandaluar transmetimin në shtëpi dhe në komunitet
2. Zbulimi i hershёm i rasteve të reja me Ebola nëpërmjet monitorimit të ngushtë të kontakteve dhe izolimin e kontakteve kur ata tregojnë simptomat
3. Varrime tё sigurta: për të reduktuar transmetimin nëpërmjet kontaktit me kufoma, qoftë gjatë përgatitjes së trupit për varrim ose gjatë ceremonisë së varrimit
4. Parandalimi dhe kontrolli i infeksionit
5. Diagnostikimi laboratorik
6. Mobilizimi social

Këshilla për udhëtarët në Guinea, Liberi dhe Sierra Leone
Edhe pse rreziku i ekspozimit gjatё komunikimit normal njerëzor i virus Ebola ёshtё jashtëzakonisht i vogël, nëse ju udhëtoni në zonat e përmendura, kёto masa parandaluese e zvogëlojnë rrezikun e infektimit:
– Shmangni kontakt të drejtpërdrejtë me gjakun ose lëngjeve trupore të pacientëve dhe e pacientëve të vdekur nga Ebola, ose me objekte të cilat janë të kontaminuara me ekskretet tё freskёta tё pacientёve.
– Shmangni kontaktin e ngushtë me kafshët e egra dhe mos hani mishin e kafshëve të egra.
– Shmangni marrëdhënie seksuale të pambrojtura.
– Zbatoni higjienën e duarve.

Këshilla për njerëzit që kthehen nga Guinea, Liberi dhe Sierra Leone
Edhe pse rreziku që ju keni qenë të ekspozuar ndaj virusit Ebola jashtëzakonisht i vogël. Megjithatë, nëse ju keni temperaturë tё lartё ose diarre, ndjeni lodhje të pashpjegueshme ose simptoma të tjera të rënda brenda tri javë pas kthimit nga vendet ku shpërthimet e Ebola, duhet të:
– Kërkoni ndihmën e menjëhershëm mjekësore dhe tregoni ku keni udhëtuar pasi është e mundur që simptomat janë një rezultat i infeksionit me një tjetër sëmundje tropikale të tilla si malarja. Ju, duhet menjëherë ta shqyrtoni fillimin e trajtimit.
– Është e ndaluar hyrja në vendet e BE-së me mish të freskët nga Afrika, veçanërisht nga Guinea, Liberia dhe Sierra Leone, dhe para se tё hyni nё vendet e BE, në veçanti inspektohen bagazhet për të parandaluar hyrjen e mishit të kafshëve të egra nga këto vende.

Nëse ju keni qenë në kontakt të drejtpërdrejtë me lëngjet trupore e njerёzve tё sёmurë ose vdekur nga Ebola, ose kafshёve tё sёmuara apo tё ngordhura, duke përfshirë seksin e pambrojtur me pacientët të cilët janё shёruar nga sëmundja, ju duhet të:
▪ Kërkoni ndihmёn e menjëhershme mjekësore dhe tregoni ku keni udhёtuar,
▪ Para vizitёs, kontaktoni institucionet shëndetësore me telefon me qëllim qё stafi mjekësor tё përgatitet në mënyrë adekuate për pritjen tuaj. /Telegrafi/