Poezi nga: Ismail Kadare
1
Brezi im,
Jotja qoftë kjo këngë!
Dhe unë qofsha kudo me ty.
Dhe ne të gjithë të jemi
Drurë të mbjellë në udhëkryqet e historisë,
Tabela të kuqe përpara kohëve të vështira,
Me mbishkrimet:
“Kohë të shpëtuara”.
Ne ta spastrojmë këtë planet
Nga prangat, superfuqitë, poshtërimi,
Që ju pas nesh, kur të vini,
Ato mos t’ju pëlcasin ndën këmbë
Si mina.
Me këtë këngë s’kujtoj se po bëj
Tablo apo përgjithësime epike gjithçfarë,
Me këtë këngë dua vetëm t’i ngjaj
Shkollarit që në sallën e postës
Një plakë i lutet ngadalë
T’i shkruaj mbi zarf një adresë,
Ndoshta adresa e të birit ushtar.
2
Ne erdhëm në jetë
Në kohëra plot duman.
Ne erdhëm si ajo nusja e veshur me të bardha
Që pjek në rrugë një funeral vigan.
Ne erdhëm si manushaqe të hershme
Mbi varrin e ushtarit.
S’lindëm ne princa,
Megjithatë
Mijëra topa përshëndetën ardhjen tonë,
Ish kohë e hekurt, kur në qiej
Më shumë bombardonjës
Sesa zogj fluturonin.
Dhe qysh aherë dhe gjer tani
Unë zogjve akoma s’ua di emrat mirë,
Ne markat e aeroplanëve
Atëherë si abëcënë dinim!
Nga zhurm’ e motorëve i njihnim,
Siç duhet të njihnim
Zogjtë nga cicërima.
Mëso netëve më vonë zoologjinë,
Merr diplomën në veterinari…
Zogjtë, po nuk erdhën me fëmininë,
Nuk vijnë më kurrsesi.
Kështu, pra, u rritëm
N’atë kohë të rreptë,
Ne të pazogjtë,
Aeroplanmëdhenjtë!
3
Mirëmëngjes, Republikë!
Ndiej frymëmarrjen tënde ritmike.
Tek përkulesh
Me syze të zeza
Mbi fisat oksidrike.
Mirëdita, Republikë!
Këta tela tensioni të lartë që zgjaten pa kufi,
Që si nuse me tela të stolisin,
Janë nervat e tua të nderura,
Nervat e tua me çelik të salduara,
Nervat e tua të hekurta,
Shqipëri.
Mirëmbrëma, Republikë!
Shoh moshatarët
Ngjitur mbi shtylla
Mbërthejnë llamba
Mijëra dhe mijëra,
Sikur montojnë
Një qiell me yje.
4
Ka në jug një lumë
Që ka tre mijë vjet
Që buron nga malet,
Që rrjedh nëpër Eneidë,
Që rrjedh madje n’Iliadë
E mes mitesh të moçme.
Akeroni i skëterrës,
Bistricë e sotshme.
Mbi këtë lumë vozitën
Turma të vdekurish
Me qefinë të bardhë.
Me koka të verdha,
Të qullur nga shiu,
Të ngrirë nga era.
Ky lumë, që shekuj mbi valë
Shtyu varkën e Karontit,
Turbinat do të shtyjë
Dhe mbi të do lëvrijnë,
Jo më mijëra shpirtra,
Po miliona elektrone.
Dhe ti, xha Karont,
Erdh koha –
Në pension.
Braktise varkën e vjetër,
Vozite tre mijë vjet,
Se erdh një kohë e madhe,
Xha Karont,
Varkar i lashtë sa bota,
Xha Karont.
(Dhe ovullat që u more të vdekurve,
Kur i çoje në botën e amëshimit,
Depozitoji, xha Karont,
Në Sarandë,
Në arkën e kursimit!)
Po, o brezi im,
Ne kemi punë sot
Me Akeronë
Dhe Karontë,
Kjo s’është kaq e thjeshtë
Sa të shkulësh një fletë
Nga e lashta Eneidë.
5
Eja, ulu këtu,
Xha Karont,
O filozof i vdekjes,
Ulu të kthejmë një gotë:
Për të gjithë brezat nuk ka pasur
Kryqëzor më të tmerrshëm
Se varka jote.
Ulu dhe më trego
Për miliardat e shpirtrave
Që transportove në atë botë,
Për skllevërit, gratë e bukura, zyrtarët,
Heronjtë, kuzhinierët, carët.
Tregomë,
Si me kujën
E erërave përzihej
Kuja e tyre
Mes rrëmujës
Së ujërave,
Që rrokulliseshin
Rrokopujë.
I frikshëm tregimi yt, Karont,
I frikshëm dhe i madh;
Me këto shpatulla,
Duke lëvizur lopatat,
Ke tërhequr
Një botë të tërë të vjetër
Drejt vdekjes.
Po tani më dëgjo mua, xha Karont,
Të të tregoj diçka
Nga bota jonë e të gjallëve.
Të tregoj për brezin tim,
Që varkën tënde
Do ta copëtojë rrëzë maleve;
Të tregoj për brezin tonë,
Që, mbi tryezë, ku pleqtë lozin dominonë,
Në vend të 4-3-shit
Arushën e Madhe mund të zbresë!
6
Të shoh, brezi im,
Sot ngjitur mbi shtylla,
Monton ti llamba
Mijëra dhe mijëra.
Nesër
Në qiej ti do të sulesh të pasosur
Të shtrosh të ftohtat trase të universit
Dhe i pari ndër orbita të vendosësh shenjat
“Përpara”
“Zigzag”
“Kthesë”
Po, o brezi im,
Sot nxjerr ti në pension
Të lashtin varkar Karont.
Nesër në udhëkryqe, mes yjeve,
Trafikun do t’u mësosh perëndive.
Do të digjen semaforët e tu
Në kozmos natë e ditë.
I madh je ti, brezi im,
Nesër
Do të gjobosh perënditë.
7
Në këtë shekull shpejtësish,
Më shpejt se Tu-104,
Më shpejt se sputnikët në fluturim
Fluturojnë vitet e tu,
Brezi im.
Fluturojnë vitet e rinisë,
Ditët shkunden një nga një,
Si pendët e shqiponjave.
Ditët bien si rëra prej balonave,
Që më lart balonat të ngjiten
Në gji të pafundësisë.
Kështu ikshim një nga një, duk’ u ngjitur,
Duke shpërthyer tavanet plot tym duhani
të klubeve,
Ku pinë aranxhata,
Dhe mezi shqiptojnë “Lumumba”.
Ne do të ikim
Jo të kërrusur mbi bastune.
Po në sfonde shtyllash tensioni të lartë
Do të erremi si silueta
Horizonteve të lume.
Ne do t’ikim nga kjo botë si një funeral i
vogël
Që pjek në udhë një dasmë të pamatë.
Ne do t’ikim
Siç hiqen afishet e qullura
Pas një shfaqjeje gjigante, pas mesnate.
1961