Tingulli i tarabukës, së bashku me zërin fantastik, jehojnë gjithandej sheshit Nënë Tereza në Prishtinë. Disa qytetarë ndalojnë për të dëgjuar, disa të tjerë hedhin monedha si shenjë mbështetjeje, ndërsa ka edhe nga ata që nxjerrin telefonat e mençur për ta incizuar “spektaklin” dhe për ta ngarkuar më pas në mediat sociale.
Qytetarët vijnë dhe shkojnë, ndërsa gishtat e thatë të Tefikut dhe Albionit vazhdojnë të mbajnë gjallë tingullin e tarabukës. Zëri i tyre i mrekullueshëm ndalon vetëm në ato momente kur ndonjë kalimtar rasti i bënë ndonjë pyetje.
Ju ka ndodhur të takoni fëmijë, kryesisht nga komuniteti rom, teksa bëjnë muzikë në një nga sheshet apo rrugët e Prishtinës? Apo ndoshta ju ka ndodhur t’i shihni videot e tyre në mediat sociale?
Mua më kanë ndodhur dyja këto: t’i shoh në sheshe dhe rrugicat e Prishtinës, por edhe në sheshet virtuale. Madje, ata tani janë ‘fytyra publike’ dhe disa prej tyre njihen gjerësisht, sidomos në komunitetin ‘in’ të Prishtinës për talentin e tyre muzikor. Por, ajo që më ka lënë më shumë përshtypje është mënyra sesi Tefiku dhe Albioni janë kthyer në komidifikime të shoqërisë sonë. Për ta ilustruar, ju sjell dy raste nga sheshi më i madh virtual – Facebook-u.
Të dy videot të cilat i kam hasur në Facebook, të publikuara nga persona të ndryshëm, kanë diçka të ngjashme: përshkrimin. “Tefiku me shok e shpëtojnë qytetin”, dhe “vogëlushi që i jep pak shpirt sheshit të kryeqytetit”. Pra, Tefiku, Albioni dhe të gjithë ata fëmijë tjerë në shesh, të cilët mendoj se nuk kanë dalë nga qejfi, shndërrohen në komidifikime të shoqërisë apo të një pjese të shoqërisë. Në këtë rast, Tefiku dhe Albioni janë shpirtdhënësit dhe jetëdhënësit e një kryeqyteti të kapluar nga kiçi, betoni, balta, bërlloku dhe varfëria kulturore. Dhe, meqenëse ata dy na japin komoditetin e një përjetimi të një eskperience më të ngrohtë, më shpirtdhënëse, gjatë ecjeve tona në shesh, ne nuk hezitojmë që këtë komoditet ta mbajmë gjallë në një formë të vazhdueshëm dhe sa ma të gjatë, në mënyrë që të mos humbim komoditetin, si rrjedhim të mos humbim shpirtin e sheshit në kryeqytetit.
Këtë mbijetesë të komoditetit e bëjmë në forma të ndryshme, si për shembull: duke i dhënë disa para të cilat nuk ia tejkalojnë krizën ekonomike, por e vetëkënaqin aq sa të vazhdojë të rri në shesh; duke ia blerë një instrument të ri; apo duke e ftuar në ahengje të ndryshme në kafiteritë “in” të Prishtinës dhe kështu me radhë.
Tefiku dhe Albioni, paraqesin sinonimin e pabarazisë shoqërore në Kosovë, diskriminimin struktural dhe margjinalizmin e një komuniteti, dhe simptomën e një “shoqërie të spektaklit”, siç do ta quante Debord, të cilën e kultivojmë që nga paslufta.
Filozofi francez, Guy Debord, në librin e tij “Shoqëria e Spektaklit”, ku përcakton dhe e përshkruan shoqërinë kapitaliste moderne dhe identifikon kontradikatat përbrenda saj, thekson se “të bombarduar nga imazhet dhe komodifikimet, të cilat efektivisht përfaqësojnë jetën e tyre, njerëzit e përjetojnë realitetin si një realitet të dorës së dytë. Por, kjo është gjithashtu një botë e cila insiston që secili moment i jetës duhet detyrimisht të ndërmjetësohet nga forma e komodifikimit”.
A nuk është ky realiteti dhe shoqëria në të cilën jemi duke e jetuar? A nuk ndërlidhet kjo me këtë plogështi shoqërore, sidomos ndërmjet shtresave të reja, të cilët pavarësisht sfidave dhe padrejtësive që ballafaqohen, ata prapë, të ndërmjetësuar nga komodifikimet, ndihen komod përbrenda spektaklit shoqëror? Ndërsa, frustrimi i tyre nuk është autentik dhe kanalizohet, fatkeqësisht, vetëm spontanisht përmes statuseve në Facebook apo cicërimave në Twitter. Madje, ajo çfarë sot mungon, sidomos tek të rinjtë, është zotimi dhe mos-hezitimi për të vënë në pikëpyetje pothuajse çdo gjë në shoqëri; sistemin arsimor, autoritetet institucionale, ekonominë, madje edhe vetveten. Por, në mënyrë që kjo të ndodhë kërkohet “një vetë-ekzaminim i vazhdueshëm dhe kritikë e autoriteteve institucionale, të motivuara nga një kërkim i pafund i integritetit intelektual dhe konsistencës morale”, shkruan C. West.
Që kjo të manifestohet brenda shoqërisë, kërkohet angazhim për ta eliminuar kulturën e heshtjes dhe të flitet hapur, publikisht dhe pa frikë për problemet esenciale. Për shembull: sot gratë gjithandej Kosovës kalojnë përmes një omertà kulturore duke patur frikë ta denoncojnë dhunën dhe diskriminimin që ju shkaktohet, sidomos në zonat rurale dhe komunitetet e margjinalizuara; sot punëtori i thjeshtë duhet t’i pranojë të gjitha kushtet e kontratës dhe të punojë jashtë orarit dhe përgjegjësive – pavarësisht se këto kushte dhunojnë të drejtat e tij – në mënyrë që të mbijetojë së bashku me familjen dhe të sigurojë disa komoditete; sot, gazetari i nënshtrohet politikave editoriale të kapura nga pushteti dhe korporatat, duke e humbur kështu vlerën dhe etikën intelektuale dhe gazetarske; sot doktori e harron Betimin e Hipokratit dhe principin themelor që punën e tij duhet ta vë në “shërbim të humanitetit dhe ta nënshtrojë me ndërgjegje e dinjitet”; sot, organizatat dhe shoqëria civile harrojnë për rolin e tyre jetik në kultivimin e vlerave, emancipimin e shoqërisë dhe shkëputjen e saj nga çdo interes politik dhe financiar. Sigurisht se nga të gjitha shembujt e lartpërmendur ka përjashtime, por janë shumë të vogla.
Tingulli i tarabukës së Albionit dhe zëri i Tefikut më rikujtojnë shpresën tragjikomike të akademikut, aktivistit dhe filozofit amerikan Cornell West. Duke përshkruar muzikën blues dhe jazz, si dhe rolin që kjo muzikë ka patur sidomos përgjatë viteve ‘60-ta, në luftën e lëvizjeve afriko-amerikane për të drejtat civile në Amerikë, ai e përshkruan kështu: “Tragjikomedia është aftësia për të qeshur dhe për të mbajtur sensin e gëzimit të jetës; për të ruajtur shpresën edhe në kohërat e vështira të mbushura me urrejtje dhe hipokrizi. Kjo shpresë tragjikomike është e shprehur në Amerikë më së miri në zërat e mëshirshëm dhe të ndershëm të luftës për liri të lëvizjeve afro-amerikane; përmes elokuencave së dhimbshme të bluesit dhe virtuozitetit improvizues të papërmbajtshëm të jazzit.”. Pikërisht, mendoj se tingulli i tarabukës së Tefikut dhe Albionit duhen të shihen si elokuenca të dhimbshme të një jete pa dinjitet dhe pa arsim, por njëkohësisht edhe si potencial i një virtuoziti të lartë muzikor.
Prandaj, historikisht sheshet kanë qenë sinonime të hapësirave alternative ku qytetarët janë vetë-organizuar dhe kanë kërkuar barazi dhe drejtësi shoqërore; duke kujtuar këtu sheshin Tiananmen në Kinë, sheshin Tahrir në Egjipt apo sheshin Taksim në Turqi. Kanë qenë hapësira ku qytetarët kanë shprehur revoltën e tyre ndaj dhunimit të drejtave të njeriut, varfërisë, korrupsionit dhe kanë kërkuar paqe nëpër botë.
Ne duhet t’ia rikthejmë sheshin Tefikut, Albionit dhe të gjithë atyre që janë të margjinalizuar dhe dhunuar, por edhe atyre që kërkojnë më shumë barazi ekonomike, shoqërore, kulturore dhe arsimore. Sepse, vetëm me revolta paqësore, të artikuluara mirë, të vazhdueshme dhe autentike, ne mund t’ia rikthejmë dinjitetshëm tarabukën Tefikut, zërin Albionit, shpirtin sheshit dhe jetën qytetarit.