Të heqim dorë nga ëndrrat abstrakte

Sokrati para vdekjes i drejtohet njerëzimit me një porosi: Mos mendoni çka flet Sokrati, mendoni për veten tuaj dhe për të vërtetën!

Nëse vështrojmë nga e ardhmja e jonë historike, rilindësit tanë e kanë udhëzuar, por kanë qenë të gatshëm edhe ta udhëheqin popullin. Për dallim nga rilindësit, në këtë periudhë të historisë sonë më të re në të cilën kemi fatin të jetojmë, erdhën një tip i ri patriotësh dhe mendimtarësh të cilët në fillim e proklamuan veten si martirë të sakrificave për interesat e shqiptarëve. Mirëpo, shumë shpejt këta “martirë” rrëshqitën në vorbullën e lakmisë duke mbjellë te populli një dozë të madhe dyshimi e zhgënjimi.

Pavarësisht atyre padrejtësive, rrota e historisë po rrotullohet, karvani po ec, mendimi kritik njerëzor nuk mund të shtypet dot. Jam optimist se megjithatë do të ndriçojë edhe më tej bukuria, guximi dhe thellësia e mendimit të lirë, sepse edhe politikanët, edhe shkencëtarët, por edhe filozofët lindin dhe vdesin.

Në mënyrë të veçantë, dëshiroj të ndalem në kredencialet morale dhe në legjitimitetin e gjykimeve të atyre patriotëve dhe intelektualëve që kanë pretenduar në emër të ligjeve, t’i diktojnë njerëzimit normat e sjelljes. Deri në ç’pikë urdhrat e tyre i kanë qëndruar kohës dhe realitetit? Kuvendi miraton ligje, politikanët vendosin rregulla, të detyrojnë të respektosh ligjin. Ligjet vlejnë për të gjithë, por të varfrit jo çdoherë ia dalin t’i respektojnë ligjet. Ata janë të detyruar t’i respektojnë ligjet, por mundësitë nuk u premtojnë. Shpenzimet, taksat e jetesës janë të mëdha, dhe e detyrojnë këtë kategori njerëzish që ta degradojnë e shkatërrojnë personalitetin e tyre. Turpi dhe frika ua shthurin karakterin dhe ua shkatërrojnë mendjen e tyre. Mirëpo, përkundër këtyre vështirësive, kjo shtresë e popullsisë që në vendin tonë e mban primatin për nga madhësia, vazhdon të mbijetojë.

Pavarësisht kërkesave të arsyeshme të popullatës, politikanët dinë t’i anashkalojnë ato duke praktikuar formula të reja, me të cilat i arsyetojnë vendimet dhe ligjet e tyre. Gjithnjë e më të dëgjuara janë frazat: bashkimi kombëtar, rilindja kombëtare, shteti kombëtar. Në çfarëdo rrafshi që studiohen, këto fraza janë thjeshtë zëvendësimi i frazave të cilat i përshtatën kohës dhe servohen nga të njëjtit njerëz që vetëm riciklohen në skenën politike.

Pas përfundimit të luftës u krijuan rrethana të reja dhe prisnim që çdo gjë të fillojë nga e mbara, me njerëz të rinj e të dëshmuar, por për fat të keq nuk na doli e saktë kjo prognozë. Shteti i ri me marrëdhënie të reja diplomatike, me orientim politik, ekonomik etj., do të duhej të bëjë një transformim të dinjitetshëm të njerëzve që pretendojnë t’i prijnë këtij populli. Pikërisht ky dështim, ka bërë që edhe pas 16 vjet nga përfundimi i luftës dhe shtatë vite nga shpallja e pavarësisë, në Kosovë të jenë të pranishëm ndërkombëtarët dhe të njëjtit të vazhdojnë të vendosin ligje e rregulla për ne.

Që nga dita e parë e ardhjes së ndërkombëtarëve në Kosovë, vërehej qartë se ata ishin këtu për të bërë eksperimente me ligje e njerëz, eksperimente që në vendet e tyre nuk i bënin dot. Si pasojë e këtyre eksperimenteve, sot në Kosovë është krijuar një shtresë politikanësh të dëgjueshëm e servilë ndaj tyre duke i avancuar të njëjtit dhe duke i shpërblyer me poste të rëndësishme politike. Me këtë lloj servilizmi duket se është infektuar edhe populli i cili, për fat të keq, ka nisur të pajtohet me këtë lloj realiteti dhe gjithçka e pranon si ndonjë ëndërr duke mos bërë përpjekje ta ndryshojë këtë realitet.

“Kur ndodh diçka e keqe, e papritur, duhet që sa më parë ta marrish veten” ka theksuar psikiatri Viktor Frankl. Ai kishte qëndruar rob në katër kampe naziste të vdekjes ku ia kishin vrarë nënën, babanë, vëllain dhe gruan. Për të mos u dorëzuar, Frankl u bë doktor i kampit. Ai erdhi në përfundim se autoriteti nuk buron nga pozita, por nga përvoja e tij e brendshme e paimagjinueshme.

Në librin e tij “Në kërkim të kuptimit të jetës”(Man’s Search for Meaning), Frankl ka përshkruar se si i ka përballuar torturat më të vrazhda, urinë, kërcënimin e vazhdueshëm për vdekje. “Nazistët merrnin gjithçka: jetën e të afërmve dhe në fund jetën tënde: por ata nuk mund ta privonin vendosmërinë tënde për ta forcuar fuqinë përbrenda shpirtit tënd”, nënvizon Frankl, duke shtuar se “nuk është e rëndësishme çfarë ne duam, çfarë ne presim nga jeta, por çka pret jeta nga ne. Gjithnjë kemi qenë dhe jemi kushtëzuar me njerëz që kanë pasur pushtet ose famë. Vetëm madhështia e brendshme mund t’i japë kuptimin jetëve tona”. Shembulli i psikiatrit Frankl duhet të na shërbejë neve që të braktisim veset e këqija, të ndryshojmë të menduarit dhe të dalim nga kjo gjendje në të cilën jemi katandisur.

Çdo ditë e re që lind, duhet të na gjejë më të fortë, më të përgatitur dhe më të vendosur. Duhet të heqim dorë nga ëndrrat abstrakte, të heqim dorë nga besimet tona të vjetra. Të mos humbim kohë me fjalë shterpe, apo me imitime neveritëse. T’i lëmë politikanët dhe predikuesit e feve të cilët vazhdimisht flasin për njeriun, e nga ana tjetër e masakrojnë atë gjithkund që e hasin, në secilin skaj, në të katër anët e botës. Një nga sekretet e lumturisë është të kuptosh se botën dhe njerëzit në të, nuk mund t’i ndryshosh. Nëse ndokush duhet të ndryshoj, ata jemi ne.

Ti minimizojmë të gjitha vështirësitë e jetës, të përmirësojmë qëndrimin tonë që nga puna e deri tek marrëdhëniet me familjen. Gjatë gjithë jetës duhet të ushtrojmë vetëkontroll të përditshme. Shpresa reale ka një fuqi të madhe që mund të na e ndryshoj jetën. Të mos fajësojmë gjithmonë të tjerët por të mendojmë pozitivisht. Nëse kështu i qasemi jetës, shumë shpejtë do të rinisim ecjen nga e mbara.